Zwykła zaprawa murarska

Zgodnie z postanowieniami eurokodu murowego (PN-EN 1996-1-1) spoiny w murze wykonane z zapraw murarskich zwykłych powinny mieć rzeczywistą grubość nie mniejszą niż 6 mm i nie większą niż 15 mm. Zaprawa murarska zwykła jest to zaprawa murarska ogólnego przeznaczenia, czyli taka dla której, nie określa się szczególnych właściwości.

Zaprawy takie nazywa się potocznie zaprawami tradycyjnymi, a czasami również „grubymi” Wcześniej zaprawy takie były najczęściej wytwarzane na budowie jako tzw. zaprawy przepisane (wytwarzane według przepisu). Dzisiaj coraz częściej stosowane są zaprawy przygotowane fabrycznie, zarówno w postaci suchej mieszanki dostarczanej w workach, jak i już zarobione wodą i gotowe do użycia.

Zaprawy murarskie przygotowane fabrycznie, zarówno gotowe jaki i półgotowe, powinny charakteryzować się wymaganiami podanymi w PN-EN 998-2. Zgodnie PN-EN 1996-1-1 i PN-EN 998-2 zaprawami murarskimi zwykłymi mogą być zarówno zaprawy projektowane (według projektu), jak i zaprawy prze­pisane (według przepisu).

Wymagania dotyczące zapraw murarskich według przepisu, wytwarzanych na miejscu budowy podawane są na podstawie PN-B-10104, zgodnie z PN-EN 1996-1-1 oraz PN-EN 1996-2.

Podstawowym zadaniem stwardniałej zaprawy murarskiej jest trwałe połączenie elementów murowych w mur zdolny do przenoszenia obciążeń i oddziaływań w określonych warunkach.

Rodzaje zapraw zwykłych - tradycyjnych

Tradycyjne zaprawy murarskie stosowane przed stu laty były zaprawami wapiennymi. Obecnie najczęściej stosowane są zaprawy cementowo-wapienne. W szczególnych przypadkach i warunkach stosuje się również zaprawy cementowe.

Zwykła zaprawa murarska - składniki

Zwykłe zaprawy (nie tylko murarskie) zawsze składały się ze spoiwa (najczęściej wapna lub wapna z cementem, a w określonych przypadkach tylko cementu) oraz wypełniacza - najczęściej w postaci piasku.

Wapno było i jest podstawowym spoiwem wykorzystywanym do przygotowania zwykłych zapraw murarskich. Ściany murowane wznoszone są od tysięcy lat. W zależności od regionu stosowane były różne materiały, zarówno do produkcji elementów murowych jak i przygotowania zapraw. Doświadczenie pokazuje, że to właśnie zastosowanie wapna jako spoiwa, w największym stopniu wpływa na osiągniecie pożądanych przez budowniczych właściwości zaprawy. Wapno zapewnia nie tylko dobrą przyczepność zaprawy do różnych rodzajów elementów murowych, ale dzięki swym właściwościom umożliwia wymurowanie trwałej i mocnej konstrukcji murowej.

Od wielu lat w zaprawach murarskich najczęściej stosuje się wapno w postaci wapna hydratyzowanego i to zarówno w zaprawach przygotowywanych na budowie, jak i produkowanych fabrycznie. Kiedyś stosowano wyłącznie wapno gaszone.

Wapno jest znane jako tradycyjny i sprawdzony materiał wiążący stosowany nie tylko w zaprawach murarskich, ale również np. w tynkarskich. Wapno w zaprawie poprawia jej urabialność, nadaje jej paroprzepuszczalność oraz zwiększa odporność na korozję biologiczną, a przede wszystkim zapewnia przyczepność, czyli połączenie elementów murowych. Zaprawa murarska powinna zapewnić spełnienie wymagań jakie stawiane są, wykonanej z niej, spoinie w murze. Podstawowe zadania i wymagania dla spoin w murze zostały omówione w Funkcje spoin w murze. Tylko zaprawy zwykłe wykonane z zastosowaniem wapna spełniają jednocześnie te wszystkie funkcje.

Rola wapna w zaprawie murarskiej:

• poprawia urabialność zaprawy (w porównaniu z zaprawą cementową);
• wydłuża czas wiązania;
• poprawia przyczepność do podłoża;
• trzyma wodę w zaprawie, czyli „ratuje” zaprawę przed spaleniem;
• przy odpowiedniej proporcji w stosunku do cementu zwiększa wytrzymałość – głównie wytrzymałość na zginanie, ale również wytrzymałość na ściskanie, ponieważ wapno upłynnia zaprawę, dzięki czemu ma ona większą gęstość – jest bardziej upakowana;
• zabliźnianie zaprawy, czyli zamykanie rys w spoinie – Wapno w zaprawie (w spoinie muru) ma ograniczony dostępu do dwutlenku węgla i dlatego nie ma szans na przereagowanie w całej spoinie - oczywiście pod warunkiem, że zaprawa nie jest mocno napowietrzona za sprawą plastyfikatora. W sytuacji gdy pojawią się mikropęknięcia (rysy) w spoinie, następuje kontakt nieprzereagowanego wapna z dwutlenkiem węgla znajdującym się w powietrzu, a to powoduje wiązanie wapna i zabliźnienie „ran”.

Wapno w zaprawie wiąże i zamienia się w węglan wapnia, czyli skałę, która nie jest rozpuszczalna w wodzie.

Drugim rodzajem spoiwa stosowanym w zaprawach zwykłych jest cement. Dodanie cementu zwiększa wytrzymałość zaprawy. W zaprawie spełnia on funkcję spoiwa hydraulicznego i w odróżnieniu od wapna hydratyzowanego wiąże dzięki reakcji z wodą. Do wykonania tradycyjnych zapraw zarówno murarskich jak i tynkarskich należy stosować cement portlandzki bez dodatków, np. CEM I 32,5.

Kruszywo (wypełniacz) w zaprawach murarskich to najczęściej piasek.

Niezależnie od tego z jakiego źródła pochodzi piasek, powinien być przed zastosowaniem płukany. W ten sposób można usunąć z piasku zanieczyszczenia, mogące w istotny sposób obniżyć jakość zaprawy. Należy zwrócić uwagę na składowanie piasku, przed jego użyciem do wykonania mieszanki. Nie powinien być składowany bezpośrednio na gruncie, tylko na szczelnej warstwie np. z folii, co uniemożliwi przenikanie z podłoża najróżniejszych organicznych i chemicznych zanieczyszczeń. Piasek powinien być również osłonięty/przykryty, tak aby nie był narażony na zanieczyszczenie związkami chemicznymi znajdującymi się w deszczu i śniegu, czy też zanieczyszczeniami nanoszonymi przez wiatr.

Woda niezbędna do zarabiania zapraw murarskich nie powinna być zanieczyszczona. Szczególnie niekorzystne są zanieczyszczenia organiczne i te związki chemiczne które mogą opóźnić, albo zatrzymać proces wiązania. Właściwa do stosowania jest woda nadająca się do picia. W innych przypadkach, gdy woda pochodzi z nieznanego źródła, należy ją zbadać laboratoryjnie.

Dodatki i domieszki (plastyfikatory) są najczęściej stosowane w zaprawach cementowych, a ich zadaniem jest polepszenie urabialności i wydłużenie czasu wiązania, które w zaprawach z wapnem zapewnia właśnie wapno. Należy jednak pamiętać, że większość domieszek i dodatków powoduje napowietrzenie zaprawy, co bezpośrednio wpływa na znaczące obniżenie nie tylko jej przyczepności do łączonych elementów murowych, ale również obniżenie trwałości i powoduje degradację muru.

Receptury zapraw murarskich

Przygotowanie zapraw wapiennych na budowie było kiedyś jedynym, a jeszcze stosunkowo niedawno podstawowym, sposobem ich wytwarzania. Zaprawy były przygotowywane z ciasta wapiennego i kruszywa w postaci drobnego piasku.

Zaprawy klasyfikuje się odpowiednio do ich wytrzymałości na ściskanie - oznacza literą M i wytrzymałością na ściskanie w N/mm².
Zaprawy murarskie przepisane, oprócz oznaczenia symbolem M, po­winny mieć określony skład objętościowy składników. Składy mieszanek zapraw murarskich wytwarzanych na miejscu budowy, przypisane określonym wartościom M jako proporcje składników, przyjmuje się wg PN-EN 1996-1-1 lub PN-B-10104.

Rodzaje, symbole odmiany i klasy wytrzymałości zapraw murarskich dla określonych proporcji składników (zgodnie z PN-EN 1996-1-1 oraz PN-B-10104)

Właściwości zapraw murarskich

Zgodnie z PN-EN 1996-1-1 podstawowymi właściwościami zapraw murarskich są:

• Wytrzymałość na ściskanie zaprawy murarskiej, f_m, którą należy określać zgodnie z EN 1015-11.
• Przyczepność pomiędzy elementami murowymi i zaprawą, która powinna być odpowiednia do zamierzonego zastosowania. Przyczepność zależy od rodzaju stosowanej zaprawy i rodzaju elementów murowych, do których dana zaprawa jest używana. Zgodnie z PN-EN 1996-1-1 przyczepność określa się na podstawie badania początkowej wytrzymałości muru na ścinanie wg PN-EN 1052-3 oraz wytrzymałości na rozciąganie przy zginaniu metodą skręcania w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny muru i przy zniszczeniu rysą w spoinie wspornej wg PN-EN 1052-5.
• Trwałość zaprawy w murze powinna być na tyle długa, aby w założonym okresie użytkowania budynku mo­gła ona sprostać warunkom mikrośrodowiskowym.
• Zaprawa murarska nie powinna zawierać składników, które mogą mieć negatywny wpływ na właściwości lub trwałość, zarówno zaprawy jak i przylegających do niej materiałów.