Domieszki i dodatki w zaprawach murarskich

Domieszki i dodatki są powszechnie stosowane przy produkcji betonu. Dodawane są również do zapraw murarskich. Jaki mają wpływ na właściwości zaprawy? Czy znane są ograniczenia i skutki ich zastosowania?

Zgodnie z PN-EN 998-2 domieszka jest to materiał dodawany, w małych ilościach, w celu uzyskania specjalnych właściwości.

Dodatek jest to drobno rozdrobniony materiał nieorganiczny, który może być dodany do zaprawy w celu polepszenia poszczególnych właściwości. Dodatek nie może być ani kruszywem, ani spoiwem.

Plastyfikatory to domieszki lub dodatki produkowane i sprzedawane w postaci płynnej lub jako proszek.

W zaprawach do murów zgodnie z normą PN-EN 934-3 stosowane są domieszki napowietrzające i domieszki opóźniające wiązanie. Domieszki dodawane są do zaprawy podczas jej przygotowywania (mieszania).

Domieszka napowietrzająca/uplastyczniająca zwiększa urabialność zaprawy i/lub umożliwia zmniejszenie zawartości w niej wody, poprzez wprowadzenie podczas mieszania określonej ilości drobnych, równomiernie rozmieszczonych pęcherzyków powietrza pozostających w zaprawie po stwardnieniu.

Domieszka opóźniająca wiązanie zaprawy ma znacznie wydłużyć czas zachowania właściwości roboczych zaprawy.

Domieszki i dodatki są powszechnie stosowane przy produkcji betonu. Dzięki ich zastosowaniu można uzyskać odpowiednie właściwości mieszanki betonowej zarówno podczas jej transportu, wbudowywania, dojrzewania, a także po stwardnieniu jako gotowego elementu budowlanego. Należy jednak pamiętać, że dobranie odpowiedniej domieszki i dodatku może wiązać się z trudnościami i problemami. Dlatego powinny być stosowane pod odpowiednim nadzorem, np. laboratorium przy wytwórni betonu.

Stosowanie domieszek i dodatków (plastyfikatorów) do zapraw murarskich i tynkarskich wiąże się ze znacznie większym ryzykiem niż ma to miejsce w przypadku betonu. Przeznaczenie i wymagane właściwości konstrukcji i elementów budowlanych wykonywanych z betonu są zasadniczo inne od tych, które są wymagane w przypadku zapraw. Jedną z najważniejszych właściwości zaprawy zarówno murarskiej, ale również tynkarskiej jest odpowiednia przyczepność do podłoża.

Domieszki stosowane są głownie dla poprawiania urabialności zaprawy cementowej. Większość dostępnych i stosowanych domieszek to związki chemiczne, które powodują wzrost napowietrzenia zaprawy. Po dodaniu domieszki do zaprawy cementowej, powstają w niej liczne, drobne mikropęcherzyki powietrza, które działając jak łożyska powodują, że zaprawa uzyskuje plastyczność. Równocześnie ze wzrostem ilości powietrza w zaprawie pogorszeniu ulega jej przyczepność do podłoża. Zaprawy z domieszkami mają dużo wolnych przestrzeni i ich rzeczywista powierzchnia przylegania do podłoża jest znacznie mniejsza. W skrajnych przypadkach zaprawa opiera się na podłożu na ziarnach piasku, co powoduje całkowitą utratę przyczepności do elementu murowego.

Domieszki są z reguły stosowane przy produkcji gotowych zapraw cementowych w wytwórniach betonu. Jak pokazuje doświadczenie zaprawy te charakteryzują się dobrą urabialnością i długim czasem użycia, ale również bardzo słabą przyczepnością do wielu rodzajów elementów murowych.

W PN-EN 1996-1-1 podkreślono, że zaprawa w murze powinna być dostatecznie trwała, aby w założonym okresie użytkowania budynku mo­gła sprostać warunkom mikrośrodowiskowym i nie powinna zawierać składników, które mogą mieć negatywny wpływ na właściwości lub trwałość zaprawy lub przylegających materiałów. Takimi składnikami są często nieodpowiednio stosowane domieszki.

Zgodnie z PN-EN 1996-2 nie należy stosować domieszek, dodatków ani pigmentów, jeśli nie podano ich w specyfikacji projektowej.

Plastyfikatory (jako domieszki lub dodatki) zalecane do stosowania w zaprawach murarskich mają w założeniu zastąpić wapno. Jednak trudności w odpowiednim ich dobraniu i dozowaniu jak również negatywny ich wpływ na część właściwości zapraw (w tym na przyczepność!) stawiają pod znakiem zapytania sens ich stosowania. W większości przypadków zastosowanie tradycyjnej zaprawy cementowo-wapiennej całkowicie spełnia wszystkie oczekiwania zarówno projektantów jak i wykonawców.

PN-EN 934-3+A1:2012 Domieszki do betonu, zapraw i zaczynu. Część 3: Domieszki do zapraw do murów – Definicje, wymagania, zgodność, oznakowanie i etykietowanie