Zrównoważona infrastruktura

Kluczowym elementem osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju jest zrównoważona infrastruktura, a ta wymaga m.in. wdrożenia nisko- i zeroemisyjnych pojazdów, paliw odnawialnych oraz łączy internetowych o dużej przepustowości, aby utrzymać konkurencyjność w zdigitalizowanym świecie.

Przed Unią Europejską stoi podwójne wyzwanie, jakim jest zielona i cyfrowa transformacja.

Programy unijne ukierunkowane są na przyspieszenie przejścia na zrównoważoną i inteligentną mobilność, a także na cyfryzację w celu wsparcia transformacji ekologicznej.

W związku z tym coraz większą rolę będzie odgrywał multimodalny transport towarowy oraz zautomatyzowana i połączona z siecią mobilność multimodalna, wraz z inteligentnymi systemami zarządzania ruchem, których realizacja jest możliwa dzięki cyfryzacji.

Technologie cyfrowe, takie jak sztuczna inteligencja, 5G, chmura obliczeniowa, architektura rozproszonych zasobów informatycznych oraz internet rzeczy, mogą mieć istotny wpływ na skuteczność wysiłków na rzecz ograniczenia skutków zmian klimatu, ochronę środowiska czy ochronę zdrowia.

Cyfryzacja dale wiele możliwości w zakresie optymalizacji przewozów osobowych i towarowych, monitorowania na odległość zanieczyszczenia wody i powietrza, monitorowania i optymalizacji wykorzystania energii i zasobów naturalnych i wiele, wiele innych.

Samochody dominującym środkiem transportu pasażerskiego w Europie

Z jednej strony rozwój infrastruktury transportowej przyczynia się do rozwoju gospodarczego, z drugiej strony rosnąca liczba samochodów wywiera coraz większą presję na zasoby naturalne. Transport obecnie kojarzy się z emisją gazów cieplarnianych, zanieczyszczeniem powietrza i hałasem, co ma niebagatelny wpływ na klimat, środowisko i zdrowie ludzi.

Sektor transportu odpowiada za jedną czwartą emisji gazów cieplarnianych dlatego niezbędnym elementem strategii zrównoważonego rozwoju jest zrównoważony transport, optymalizacja wykorzystania wszystkich środków transportu, promowanie wspólnego korzystania z samochodów oraz integracja różnych rodzajów transportu zbiorowego, takich jak pociągi i autobusy.

Udział transportu pasażerskiego nie zmienił się znacząco od roku 2000, a samochody osobowe nadal stanowią ponad 80% lądowego transportu pasażerskiego w Unii. W rezultacie udział autobusów i pociągów ustabilizował się na poziomie ok. 17%.

Więcej na temat transportu zbiorowego w przewozach pasażerskich w Europie

System transportu towarowego UE

Unia Europejska stawia sobie za cel, aby transport towarów w przeważającej skali odbywał się z wykorzystaniem kolei i żeglugi śródlądowej a nie transportu drogowego.

Mimo to transport drogowy miał i nadal ma zdecydowanie największy udział w transporcie towarowym w UE.

Analiza przewozów towarowych pokazuje, że w UE drogowy transport towarowy (w tonokilometrach) jest silnie powiązany ze wzrostem gospodarczym. W latach 2014–2019 PKB UE wzrósł o 11,5%, w tym samym okresie transport drogowy towarów wzrósł jeszcze bardziej, bo o 14,9%. Transport kolejowy towarów wzrósł w tym czasie jedynie o ok. 4%, a transport śródlądowy zmniejszył się o 7,3%.

Udział kolei i śródlądowych dróg wodnych w transporcie towarowym w Polsce i UE

Eurostat publikuje wskaźnik, który mierzy udział kolei i śródlądowych dróg wodnych w całkowitym śródlądowym transporcie towarowym, wyrażony w tonokilometrach (tkm). Transport śródlądowy obejmuje transport drogowy, kolejowy i śródlądowy.

Wszystkie dane oparte są na przewozach na terytorium kraju. Dane dotyczące transportu kolejowego i żeglugi śródlądowej są gromadzone na podstawie przewozów zrealizowanych na terytorium danego kraju, niezależnie od kraju pochodzenia pociągu lub statku.

Dane na temat przewozów transportem drogowym gromadzone są według kraju rejestracji pojazdu, niezależnie od terytorium, na którym wykonywany był przewóz. Przewozy są dystrybuowane do terytorium, na którym faktycznie były wykonywane, poprzez modelowanie prawdopodobnej trasy podróży w europejskiej sieci drogowej.

Obecnie wskaźnik nie obejmuje transportu morskiego ani lotniczego.

Podobnie jak w przypadku transportu pasażerskiego, transport towarowy nie zmienił się znacząco na przestrzeni ostatnich lat.

Udział transportu kolejowego i śródlądowych dróg wodnych w całkowitym transporcie towarowym w UE wyniósł w 2020 roku 22,6%. W roku 2005 było to 25,6%, czyli w ciągu piętnastu lat jego udział, zamiast wzrosnąć zgodnie z celem unijnym, zmniejszył się o 11,7%.

Na poziomie poszczególnych krajów istnieją znaczące różnice. Są kraje, w których transport kolejowy przeważa w transporcie towarowym. Należą do nich Litwa, gdzie 64,7% transportu towarowego obsługiwały koleje oraz Łotwa, tu udział transportu kolejowego w przewozach towarowych był niższy, ale wciąż wyższy niż transportu drogowego i wynosił 56,5%.

W Europie są też kraje, gdzie transport kolejowy i śródlądowy zupełnie nie istnieją – Islandia, Malta, Cypr, oraz takie, gdzie większość przewozów towarowych obsługuje transport drogowy z niewielkim udziałem transportu kolejowego. W Irlandii koleje obsłużyły w roku 2020 zaledwie 0,8% transportu towarowego, w Grecji – 3,2%, a w Hiszpanii – 4,1%.

W Polsce w przewozach towarowych dominuje transport drogowy, transport śródlądowy drogami wodnymi praktycznie nie istnieje, a transport kolejowy traci swój udział w przewozach ogółem. W roku 2005 udział przewozów kolejowych w Polsce wynosił 36,7%, a w roku 2020 było to już tylko 22,6%, czyli w ciągu piętnastu lat jego udział spadł o 14,1 punktu procentowego.

W Holandii transport towarowy śródlądowymi drogami wodnymi nadal odgrywa ważną rolę, w roku 2020 wynosił on 41,6%. W analizowanym okresie (2005-2020) utrzymywał się powyżej 40%, a najwyższy poziom uzyskał w 2012 roku, było to 47,2%. Transport kolejowy odgrywa niewielką rolę w przewozach towarowych w Holandii, jego udział w roku 2020 wynosił 6,1%.

Stosunkowo wysoki udział w przewozach towarowych transportu śródlądowego drogami wodnymi wykazują: Bułgaria – 28,7% i Rumunia – 28,6%.

Jednak wydajność tego środka transportu jest silnie powiązana z warunkami środowiskowymi i hydrologicznymi, takimi jak poziom wody.

Udział kolei i śródlądowych dróg wodnych w transporcie towarowym w Polsce i w Europie 2019r. [% frachtu tkm]

Dostęp do szybkiego internetu w Polsce i innych krajach europejskich

Cyfrowe połączenia internetowe mają kluczowe znaczenie dla dzisiejszych gospodarek, społeczeństw jako i dla każdego obywatela indywidualne. Obecnie wszyscy chcemy mieć szybkie łącza internetowe, które wykorzystujemy w pracy jak i w życiu prywatnym.

Błyskawiczna komunikacja między osobami, przelewy bankowe, praca biurowa, publiczne rozpowszechnianie informacji czy analiza danych to tylko niektóre z czynności, które zależą od internetu.

Zwłaszcza na obszarach wiejskich, słabo zaludnionych i oddalonych, szybkie łącze internetowe może znacznie poprawić dostęp do różnych usług, takich jak opieka zdrowotna i edukacja.

Regiony bez szybkich łączy internetowych mają poważne trudności społeczne i ekonomiczne w cyfrowym świecie.

Kompas Cyfrowy 2030 zaproponował cel, aby do 2030r. wszystkie europejskie gospodarstwa domowe były objęte siecią gigabitową, a wszystkie zaludnione obszary były objęte 5G.

Komisja Europejska, na podstawie zebranych danych, dotyczących kluczowych wymiarów europejskiego społeczeństwa informacyjnego stwierdziła, że wykorzystanie stałych połączeń sieci o bardzo dużej przepustowości (VHCN) – w odniesieniu do połączeń światłowodowych lub innych sieci oferujących podobną przepustowość – poprawiło się w UE w ciągu ostatnich kilku lat.

Eurostat publikuje wskaźnik, który mierzy udział gospodarstw domowych z przyłączem do sieci stacjonarnej o bardzo dużej przepustowości (VHCN). Sieć o bardzo dużej przepustowości to sieć łączności elektronicznej, która składa się wyłącznie z łączy światłowodowych co najmniej do punktu dystrybucji w miejscu świadczenia usługi, albo sieć łączności elektronicznej zdolna do zapewnienia, w zwykłych warunkach w godzinach szczytu, podobną wydajność sieci pod względem dostępnej przepustowości łącza.

Udział gospodarstw domowych z dostępem do internetu o bardzo dużej przepustowości rośnie z roku na rok, w ciągu niespełna dziesięciu lat przyrost jest kilkukrotny. W roku 2013 do szybkiego internetu miało dostęp 15,6% gospodarstw domowych w UE-27, a w roku 2021 było to już 70,2%. To średnia do 27 krajów członkowskich, która uwzględnia zarówno duże miasta jak i tereny słabo zaludnione. Na obszarach wiejskich, słabo zaludnionych, jak wynika z danych, tylko co trzecie gospodarstwo domowe (37,1%) miało dostęp do szybkiego internetu. Ale i tu nastąpił duży postęp, w roku 2013 udział wiejskich gospodarstw domowych ze stałym łączem VCHN wynosił zaledwie 3,6%.

Polska w zakresie szybkich łączy internetowych w roku 2020 wykazała wynik zbliżony do średniej unijnej. Dostęp do szybkiego internetu miało 70% gospodarstw domowych, w tym na obszarach wiejskich 33,4%.

Na tle innych krajów wyróżnia się Malta, gdzie 100% gospodarstw domowych miało dostęp do dobrych łączy internetowych. Wynik ten osiągnięto już w roku 2019, a jeszcze w roku 2013 dostęp do łączy dużej przepustowości miało zaledwie 0,8% gospodarstw domowych na Malcie.

Powszechnym, łatwym dostępem do szybkiego internetu mogą pochwalić się jeszcze: Luksemburg, gdzie 95,9% gospodarstw domowych ma łącza internetowe VCHN, Dania – 94,9%, Hiszpania – 93,8%, Łotwa – 90,7%, Holandia – 90,6%, Portugalia – 90,5% i Islandia – 88,7. W krajach tych nawet na obszarach wiejskich ponad 70% gospodarstw miało dostęp do szybkiego internetu.

Na drugim biegunie są kraje, które daleko odbiegają od czołówki i zaniżają średnią unijną, należą do nich Grecja – tylko 19,8% gospodarstw domowych miało dostęp do szybkiego internetu i to tylko w miastach, ponieważ na obszarach słabo zaludnionych takiego dostępu nie było wcale. Niski wskaźnik dostępu wykazała Wielka Brytania – 39,9%, a na obszarach wiejskich – 16,6%. Dwa lata wcześniej tylko 8,5% gospodarstw domowych w Wielkiej Brytanii miało łącza dużej przepustowości.

Sam dostęp do bardzo dobrych łączy internetowych nie wystarczy, potrzebne są jeszcze umiejętności pozwalające na ich wykorzystanie. W odrębnym artykule można znaleźć informacje na temat podstawowych umiejętności cyfrowych Europejczyków.

Zasięg szybkiego internetu w Polsce i w Europie wg obszaru w roku 2021 [% gospodarstw domowych]

Zasięg szybkiego internetu w Polsce i innych krajach europejskich w 2021 roku [% gospodarstw domowych]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu