Wypadki śmiertelne przy pracy w Polsce i Europie

Jak bezpieczna jest nasza praca? Ile osób straciło życie w wypadkach przy pracy? Czy nasze warunki pracy pod względem bezpieczeństwa w porównaniu z innymi krajami europejskimi są lepsze czy gorsze? Poszkodowanymi w wypadkach przy pracy są częściej kobiety czy mężczyźni?

Dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego i dobrobytu społeczeństwa, które Unia Europejska stawia sobie za cel, oprócz warunków sprzyjających rozwojowi technicznemu, innowacjom i inwestycjom, kluczowe znaczenie ma liczba miejsc pracy i poziom zatrudnienia. Nie chodzi o jak największą liczbę miejsc pracy, ale o porządną, godną pracę.

Oznacza to, że praca powinna nie tylko zapewniać adekwatny dochód, ale również odpowiednie warunki zapewniające bezpieczeństwo w miejscu pracy i ochronę socjalną, a także umożliwiać elastyczność organizacji i godzin pracy.

Warunkiem godnej pracy jest bezpieczne i sprzyjające środowisko pracy, bez wypadków, a zwłaszcza bez ofiar śmiertelnych.

W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci Unia Europejska i jej państwa członkowskie włożyły wiele wysiłku w zapewnienie standardów popartych przepisami prawnymi dla zapewnienia warunków w zakresie BHP i bezpieczeństwa pracy.

Te działania przynoszą efekty, praca w UE stała się bezpieczniejsza, choć ciągle jest dużo do zrobienia i nie wszystkie kraje jednakowo poważnie podchodzą do tego tematu.

Jak podaje Eurostat dane o śmiertelnych wypadkach przy pracy gromadzone są w ramach administracyjnych zbiorów danych „Europejskie statystyki dotyczące wypadków przy pracy (ESAW)”.

Na podstawie oświadczeń pracodawców o wypadkach przy pracy, składanych firmom ubezpieczeniowym, krajowemu systemowi zabezpieczenia społecznego, inspekcjom pracy lub podobnym organom krajowym.
W drodze wyjątku dane dotyczące wypadków śmiertelnych w Holandii pochodzą z danych ankietowych, ponieważ dane w tym kraju nie są dostępne ze źródeł administracyjnych.

Eurostat publikuje wskaźniki ofiar śmiertelnych przy pracy co roku, a ostatnie dostępne dane dotyczą roku 2019.

Wskaźnik mierzy liczbę wypadków śmiertelnych, które mają miejsce w trakcie zatrudnienia i prowadzą do śmierci poszkodowanego w ciągu jednego roku od wypadku. Wskaźnik odnosi się do liczby wypadków śmiertelnych na 100 000 pracujących.

Obejmuje wszystkie wypadki w trakcie pracy, niezależnie od tego, czy mają miejsce na terenie zakładu pracy, czy poza nim, wypadki w miejscach publicznych lub różnych środkach transportu podczas podróży w trakcie pracy (z wyłączeniem wypadków związanych z dojazdem do pracy) oraz w domu (np. podczas telepracy). Obejmuje również przypadki ostrego zatrucia oraz umyślne działania innych osób, jeśli zdarzyły się one w trakcie pracy.

Wskaźnik jest częścią zestawu wskaźników monitorujących realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju UE. Służy do weryfikacji postępów w zakresie celu 8, który nakierowany jest na zapewnienie godnej pracy i wzrostu gospodarczego oraz celu 3 mówiącego o zapewnieniu dobrego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Cel 8 wzywa między innymi do promowania praw pracowniczych oraz bezpiecznego i chronionego środowiska pracy.

Wskaźnik śmiertelnych wypadków przy pracy w Europie

W 2019 r. wskaźnik śmiertelnych wypadków przy pracy wyniósł 1,74 zabitych na 100 tys. zatrudnionych. To średnia dla 27 krajów członkowskich Unii Europejskiej, ale wskazania wskaźnika bardzo różnią się w poszczególnych krajach. Od 0,5 poszkodowanych w Holandii do 3,5 we Francji.

Do krajów z niską liczbą wypadków, w których pracownicy stracili życie, należy oprócz Holandii; Szwecja (0,7), Wielka Brytania i Niemcy (0,8) i Grecja (0,9).

W Polsce liczba ofiar śmiertelnych w 2019r. na 100 tys. zatrudnionych wyniosła 1,1, taki sam wskaźnik zanotowały jeszcze Norwegia i Finlandia. Lokuje nas to wśród krajów ze stosunkowo niskim wskaźnikiem ofiar śmiertelnych przy pracy.

Najgorsze statystyki poszkodowanych przy pracy wykazała Francja (3,5), w następnej kolejności Bułgaria (3,4), Luksemburg (3,1), Litwa, Rumunia i Chorwacja (3,0).

Osoby zabite w wypadkach przy pracy w Europie w roku 2019 na 100 tys. zatrudnionych

Porównanie wskaźnika ofiar w wypadkach przy pracy pokazuje różnicę w liczbie poszkodowanych w zależności od płci. Wskaźnik dla kobiet wynosił w 2019r. od 0,1 do 0,7 na 100 000 osób zatrudnionych, przy średniej unijnej 0,2. W tym samym roku wskaźnik dla mężczyzn kształtował się w przedziale od 0,9 do 6,7, przy średniej dla UE-27 na poziomie 3,1. To zasadnicza różnica. Ta prawidłowość dotyczy wszystkich krajów. Nie analizujemy wypadków pod względem przyczyn ani zawodów czy branż, ale dość oczywistym jest, że mężczyźni częściej podejmują się zajęć bardziej niebezpiecznych, narażonych na większe ryzyko wypadku przy pracy.

Ofiary śmiertelne w wypadkach przy pracy w Europie według płci w roku 2019 na 100 tys. zatrudnionych

Ofiary w wypadkach przy pracy w Polsce i Unii w ostatnim dziesięcioleciu

Analiza liczy ofiar w wypadkach przy pracy w ostatnich dziesięciu latach pokazuje, że jeśli chodzi o wypadki, w których poszkodowane zostały kobiety, nie odstajemy od średniej unijnej. Tylko w roku 2010 różnica na niekorzyść Polek wynosiła 0,13, w pozostałych latach różnica była mniejsza niż 0,1, a dodatkowo w 6 latach wskaźnik dla Polski był lepszy od średniej unijnej. Nie można wskazać trendu, dane zmieniają się raz w górę, raz w dół w kolejnych latach.

W zakresie bezpieczeństwa pracy mężczyzn widoczny jest trend spadkowy dla wskaźnika ofiar śmiertelnych przy pracy. Mniej wyraźny dla średniej unijnej, liczba ofiar spadła z 4,02 w 2010r. do 3,06 w roku 2019, a to oznacza 10 ofiar śmiertelnych mniej na 1 mln zatrudnionych mężczyzn w UE.

Na tym tle, trend dla Polski jest bardziej widoczny. W roku 2010 liczba Polaków poszkodowanych w wypadkach wynosiła 6,56 na 100 tys. zatrudnionych i była o 2,5 wyższa niż średnia unijna. Jeszcze tylko w 2011, 2012 i 2017r. nasz wskaźnik był gorszy od średniej dla UE-27, ale różnica nie była tak duża. W pozostałych latach w ostatnim dziesięcioleciu wskaźnik ofiar wśród Polaków był niższy. W roku 2019 wynosił 1,9, a to oznacza, że w Polsce mniej mężczyzn straciło życie w wypadkach przy pracy o ok. 11-12 na mln zatrudnionych niż przeciętnie w UE.

Osoby zabite w wypadkach przy pracy w Polsce i UE w latach 2010-2019 (liczba na 100 000 zatrudnionych)

Wypadki ze skutkiem śmiertelnym przy pracy w Europie

Porównując dane z lat 2010 i 2019 widać wyraźny spadek wskaźnika ofiar śmiertelnych wśród mężczyzn w większości krajów europejskich. Największy progres dokonał się w Polsce, gdzie liczba ofiar poszkodowanych w wypadkach przy pracy spadła z 6,56 w roku 2010 do 1,9 w roku 2019. Na drugim miejscu jest Cypr – spadek o 4,38, następnie Portugalia – o 3,54, Austria – o 3,52 i Rumunia – o 3,12.

Niestety są też państwa, gdzie wskaźnik ofiar zamiast spadać wzrósł, należą do nich: Francja – wzrost o 1,74, Chorwacja – o 0,73, Grecja – o 0,35, Wielka Brytania – o 0,25, Bułgaria – 0,20 i Łotwa ze wzrostem o 0,06.

Wypadki ze skutkiem śmiertelnym przy pracy wśród mężczyzn w Europie, w roku 2010 i 2019 (liczba na 100 000 zatrudnionych)

Porównanie skrajnych lat w analizowanym okresie dziesięciu lat nie zawsze oddaje rzeczywisty obraz. Pomimo ogólnej tendencji spadkowej, wskazania wskaźnika podlegają wahaniom. Dodatkowo wśród państw, w których liczba ofiar w roku 2019 była wyższa niż w 2010 są kraje ze stosunkowo niskim wskaźnikiem ofiar takie jak Wielka Brytania i Grecja (ok. 2 na 100 tys. zatrudnionych) i takie z wysokimi wskazaniami jak: Francja, Chorwacja, Bułgaria, Łotwa z utrzymującym się wskaźnikiem ofiar na poziomie powyżej 5 a nawet 10 i powyżej w poszczególnych latach. Do grona państw z najgorszymi wynikami należy jeszcze Rumunia i Litwa.

Są też pozytywne przykłady w Europie, państwa które od lat wykazują niskie wskaźniki a dodatkowo potrafią utrzymać systematyczny spadek liczby ofiar, należą do nich: Niemcy i Holandia.

Mężczyźni poszkodowani w wypadkach przy pracy w wybranych krajach w latach 2010-2019 (liczba na 100 000 zatrudnionych)

Liczba ofiar wśród kobiet w wypadkach przy pracy jest stosunkowa niska. W ostatnich latach wynosiła maksymalnie 5 osób na 1 milion zatrudnionych kobiet w ciągu roku. W większości krajów liczba kobiet poszkodowanych to 1-2 osoby na milion.

Jak pokazuje poniższy wykres wskaźnik zmienia się z roku na rok, nie widać ani tendencji wzrostowej ani spadkowej. Jest to charakterystyczne też dla pozostałych krajów. Szczegółowa analiza danych pozwala wskazać państwa, które wyróżniają się na tle innych. Takie, gdzie liczba ofiar wśród kobiet jest zwykle najniższa, należą do nich Niemcy, Grecja, Holandia i Wielka Brytania oraz takie, gdzie liczba ofiar jest największa: Francja, Rumunia, Bułgaria i Estonia.

Kobiety poszkodowane w wypadkach przy pracy w wybranych krajach w latach 2010-2019 (liczba na 100 000 zatrudnionych)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu