Wydajność energetyczna Polski na tle innych krajów europejskich

Polska gospodarka, nie należy do liderów, pod względem produktywności wykorzystania energii. Mimo poprawy wydajności wciąż dzieli nas spory dystans do średniej unijnej. Które, państwo wykazuje największą wydajność energetyczną?

Osiągnięcie przystępnego cenowo, niezawodnego, zrównoważonego i nowoczesnego systemu energetycznego jest jednym z głównych celów Unii Europejskiej, a to wymaga zwiększenia produktywności (wydajności) energetycznej gospodarki UE.

Poprawa wydajności systemu energetycznego ma wpływ na zmniejszenie zależności energetycznej UE, na zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko i klimat wynikającego z produkcji i zużycia energii.

Zagregowanym miernikiem pozwalającym porównać gospodarki różnych państw pod względem ich energochłonności jest wskaźnik wydajności energetycznej.
Eurostat co roku publikuje takie dane. Służą one m.in. do oceny postępów w realizacji siódmego celu zrównoważonego rozwoju, który wzywa do zapewnienia powszechnego dostępu do nowoczesnych usług energetycznych, poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia udziału energii odnawialnej.

Wskaźnik wydajności energetycznej kraju jest wynikiem podziału produktu krajowego brutto (PKB) przez dostępną energię brutto w danym roku kalendarzowym.

Wskazuje produktywność zużycia energii oraz w dłuższym okresie, stopień odseparowania zużycia energii od wzrostu PKB. Wskaźnik wydajności energetycznej mierzy ilość dóbr i usług wytworzonych w danym roku na jednostkę dostępnej energii brutto. Pokazuje jak gospodarka wykorzystuje energię.

Im wyższy wskaźnik tym produktywność gospodarki jest lepsza, z jednej jednostki energii wytworzono więcej dóbr i usług.

Wydajność energetyczna jest podawana w EUR/kg ekwiwalentnego oleju opałowego (KGOE) lub w PPS (Purchasing Power Standard)/KGOE.

Wskaźnik wydajności, jak każdy zagregowany wskaźnik, nie jest doskonałym miernikiem. Zarówno na wielkość PKB, jak i na poziom zużycia energii w danym kraju wpływa szereg czynników, które różnicują gospodarki poszczególnych państw, poczynając od różnic klimatycznych do uprzemysłowienia i struktury danej gospodarki.

Analiza wydajności na poziomie sektorów gospodarki, takich jak: przemysł, transport, budownictwo, rolnictwo, pozwalałaby na bardziej miarodajne porównania. Jednak nawet analiza zagregowanego wskaźnika wydajności, zwłaszcza w dłuższym okresie, pokazuje kierunek zmian i daje wiele informacji.

Zużywamy coraz więcej energii, do ogrzewania i chłodzenia, oświetlenia, transportu i produkcji, w życiu codziennym i we wszystkich sektorach gospodarki od przemysłu, przez handel i usługi do rolnictwa włącznie.

Rozwój gospodarczy, wzrost dobrobytu i związany z tym wzrost konsumpcji miał wpływ i wynikał również ze wzrostu zużycia energii. To, jak już powszechnie wiadomo, ma wpływ na klimat i przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska. Jeżeli chcemy zahamować zmiany klimatu, zużycie energii musi spaść, zwłaszcza energii wytwarzanej ze źródeł najbardziej szkodliwych na środowiska.

Oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużycia energii wymaga wielu działań w różnych obszarach, na wszystkich etapach łańcucha energetycznego, ale będzie miało kluczowy wpływ na poprawę konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw i zmniejszenie kosztów energii dla konsumentów.

Unia Europejska promuje szereg programów wspierających poprawę efektywności energetycznej. Na poziomie gospodarstw domowych są to zachęty do lepszego zarządzania zużyciem energii, energooszczędne oświetlenie i sprzęty domowego użytku, wyraźne oznakowanie zapotrzebowania na energię produktów itp. Na poziomie publicznym działania skupiają się na transporcie masowym i budownictwie użyteczności publicznej, w których potencjał oszczędności jest wciąż największy.

Innym obszarem jest budownictwo mieszkaniowe i zaostrzanie przepisów w zakresie energooszczędności nowopowstających budynków, ale również wspieranie termomodernizacji już istniejących zasobów mieszkalnych.

Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej poprawa efektywności energetycznej budynków, procesów przemysłowych i transportu mogłaby zmniejszyć światowe zapotrzebowanie na energię o jedną trzecią do 2050 r. oraz pomóc kontrolować światową emisję gazów cieplarnianych.

W wielu państwach uznaje się także, że efektywność energetyczna przynosi korzyści dla bezpieczeństwa narodowego, ponieważ może przyczynić się do ograniczania poziomu importu nośników energii z zagranicy i może spowolnić tempo wyczerpywania krajowych zasobów energii.

Wykorzystanie energii w Europie

Analizując wykorzystanie energii w poszczególnych państwach europejskich, mierzone wartością PKB przypadającą na jednostkę dostępnej energii brutto, widoczny jest wzrost tego wskaźnika. Tylko w jednym kraju wskaźnik wydajności energetycznej w roku 1995 był wyższy niż w roku 2020 – dotyczy to Islandii, która należy do krajów o najniższej produktywności w Europie. W pozostałych krajach produktywność wykorzystania energii wzrosła. W najwyższym stopniu w Irlandii, gdzie wskaźnik wzrósł trzykrotnie, w następnej kolejności w Danii, Wielkiej Brytanii, Luksemburgu i Szwecja – dwukrotny wzrost. Najmniejszy wzrost w roku 2020 w stosunku do 1995r. zanotowała Bułgaria, Portugalia, Włochy, Austria i Chorwacja.

Ta pozytywna tendencja utrzymała się w kolejnych latach, co wskazuje, że w Europie energia jest zużywana coraz wydajniej.

Jeśli porównamy skumulowany wzrost PKB oraz odnotowany spadek dostępnej energii brutto w UE, wskazuje to na oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużycia energii, co jest zjawiskiem jak najbardziej pożądanym.

Wydajność energetyczna – która mierzy PKB na jednostkę energii – stale rośnie w zdecydowanej większości krajów. Najbardziej wydajną gospodarką w Europie roku 2020 pod względem zużycia energii mogła pochwalić się Irlandia osiągając 22,61 EUR/kgoe. Na drugiej pozycji była Dania z wynikiem 17,07 EUR/kgoe, a na następnych Luksemburg – 13,09 EUR/kgoe, Norwegia – 12,82 EUR/kgoe, Wielka Brytania – 11,88 EUR/kgoe i Włochy – 10,27 EU/kgoe.

Państwa z najniższą wydajnością wykorzystania energii uzyskały wyniki nawet 10-krotnie gorsze od czołówki. Należą do nich Islandia, ze wskaźnikiem wydajności energetycznej 2,18 EUR/kgoe, Bułgaria – 2,47 EUR/kgoe, Malta – 3,56 EUR/kgoe, Estonia – 4,17 EUR/kgoe, Czechy – 4,61 EUR/kgoe, Polska – 4,72 EUR/kgoe i Węgry – 4,74 EUR/kgoe.

Polska pomimo wyraźnego wzrostu wskaźnika wydajności, który od roku 1995 zwiększył się ponad dwukrotnie, nadal należy do państw z najsłabszymi wynikami, a nasza pozycja utrzymuje się w okolicach 6. miejsca od końca.

Zmiana produktywności wykorzystania energii w Europie w latach 1995-2020 [EUR/KGOE]

Produktywność wykorzystania energii w Polsce poniżej poziomu europejskiego

Jak pokazuje poniższy wykres, wydajność energetyczna Polski, jak i krajów byłego bloku wschodniego, wyraźnie odbiega od średniej unijnej. Dzielący nas dystans utrzymuje się na poziomie ok. 4 EUR/kgoe. Najniższy był w latach 2003-2005, 2009, 2010 i w 2012r. poniżej 3,3 EUR/kgoe. W ostatnim roku wzrósł do poziomu 3,9 EUR/kgoe.

Produktywność wykorzystania energii w latach 1995-2020 [EUR /KGOE]

Wydajność energetyczna w roku 2020

Wskaźnik wydajności, w którym PKB liczony jest według standardu siły nabywczej waluty danego kraju (PPS) trochę zmienia ranking państw, ale na swoich miejscach pozostali, zarówno liderzy, Irlandia i Dania, jak i najsłabszym krajem jest w tym rankingu Islandia.

Na trzecią pozycję awansowała Rumunia, która wg wskaźnika liczonego w EUR/kgoe była na miejscu 20. Polska z pozycji 25 przesunęła się na miejsce 18.

Na tle Europy wyróżnia się Irlandia, której rozwój przyspieszył w ostatnich latach i która najbardziej skorzystała na brexicie.

Wydajność energetyczna w 2020 w Europie [PPS /KGOE]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu