Wsparcie działań na rzecz klimatu na poziomie samorządów lokalnych

Coraz więcej samorządów lokalnych w Europie angażuje się w działania na rzecz ochrony środowiska, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz adaptacji do zmian klimatycznych. W Polsce, samorządy popierające te ideę, wciąż są w mniejszości.

Działania na rzecz klimatu podejmowane na obszarze UE przybierają różne formy, od działań na najwyższym poziomie, gdzie łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do skutków tych zmian włączono do wszystkich głównych programów i funduszy unijnych, do działań oddolnych na poziomie samorządów lokalnych.

Porozumienie Burmistrzów w sprawie klimatu i energii

Taką inicjatywą na poziomie lokalnym jest Porozumienie Burmistrzów, które powstało w 2008 roku w Europie, a jego celem jest skupienie przedstawicieli władz samorządowych, które chcą dobrowolnie podjąć zobowiązanie realizacji unijnych celów w zakresie klimatu i energii.

Porozumienie Burmistrzów w sprawie klimatu i energii w Europie, jest obecnie częścią Globalnego Porozumienia Burmistrzów w sprawie klimatu i energii, reprezentuje rosnącą inicjatywę na rzecz klimatu na wielu szczeblach sprawowania rządów. Podmioty z całego świata zobowiązują się do kompleksowego łagodzenia zmian klimatu i przystosowania się do nich oraz plany działania w zakresie energii i ustanowienie regularnego procesu monitorowania.
Porozumienie skupia pond 10 tys. sygnatariuszy - jednostek administracji lokalnej i regionalnej - z 54 krajów świata. Na poziomie Unii Europejskiej do porozumienia przystąpiły samorządy ze wszystkich krajów unijnych.

Miasta sygnatariusze zobowiązują się do działania w celu wsparcia procesu realizacji unijnego celu polegającego na redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz przyjęcia wspólnego podejścia do zmniejszenia wpływu na środowisko i przystosowania się do zmian klimatycznych, przyspieszenia dekarbonizacji na swoich terytoriach oraz umożliwienia obywatelom dostępu do pewnej, zrównoważonej i taniej energii.

Przystępując do Porozumienia Burmistrzów sygnatariusze zobowiązują się do opracowania w ciągu dwóch lat planu działań na rzecz zrównoważonej energii i klimatu. Plan powinien zawierać inwentaryzacją emisji (aby umożliwić monitorowanie działań związanych ze zmniejszeniem wpływu na środowisko i ocenę ryzyka klimatycznego) oraz strategie przystosowania do zmian klimatycznych.

Porozumienie Burmistrzów mobilizuje samorządy lokalne i regiony do podejmowania dobrowolnych, ale ambitnych zobowiązań klimatycznych, które pomogą osiągnąć cele w zakresie redukcji emisji w UE i poza nią oraz zwiększyć odporność gospodarek i społeczeństw europejskich na zmianę klimatu.

Początkowo skupiając się wyłącznie na środkach łagodzących, od 2015 r. Porozumienie Burmistrzów w sprawie klimatu i energii wyraźnie skoncentrowało się na środkach łagodzących i adaptacyjnych.

Eurostat publikuje dane obrazujące realizację różnych programów unijnych, w ramach monitorowania celów zrównoważonego rozwoju dla celu 13, który wzywa do działań na rzecz klimatu. Są tam między innymi informacje o zaangażowaniu samorządów w krajach członkowskich UE w inicjatywy wspierające odporność i zdolności adaptacyjne do zagrożeń związanych z klimatem na szczeblu lokalnym.

Z każdym rokiem do Porozumienia Burmistrzów przystępują nowe samorządy. Łącznie w roku 2010 na terenie sygnatariuszy w UE mieszkało prawie 90 mln mieszkańców, w roku 2021 było to już ponad dwukrotnie więcej – 196,7 mln osób, co stanowi 42,9% ludności EU-27.

Ludność objęta Porozumieniem Burmistrzów w sprawie klimatu i energii w UE w latach 2010-2020 [mln osób]

W 2020r. najwięcej osób zostało objętych Porozumieniem Burmistrzów we Włoszech – 44,5 mln, w następnej kolejności w Hiszpanii – 35,3 mln, w Niemczech – 20 mln, we Francji – 16,4 mln i w Belgii – 10,7 mln.

W Polsce do porozumienia przystąpiły 84 samorządy, od największych miast takich jak Warszawa w roku 2009, Kraków w 2010, Gdynia w 2011, Bydgoszcz w 2011, Wrocław w 2016, Katowice w 2019, Łódź w 2020, do małych kilkutysięcznych gmin takich jak Korczew, Chorzele, Hel, Sokołów Małopolski. W roku 2020 w miastach sygnatariuszach Porozumienia Burmistrzów w Polsce mieszkało 5,7 mln osób.

Ludność objęta Porozumieniem Burmistrzów w sprawie klimatu i energii w UE w 2020r. [tys. osób]

Innym wskaźnikiem obrazującym stopień zaangażowania samorządów lokalnych jest udział liczby ludności miast, które podpisały umowę w danym kraju, do całkowitej liczby ludności tego kraju.

Najwyższy odsetek w roku 2020 zgłosiła Belgia – 92,7% ludności, następnie Włochy – 74,9%, Hiszpania - 74,5%, Portugalia – 66,7%, Grecja – 65,5%, Łotwa – 59,9%, Cypr – 58,2%, Dania – 56,7%, Węgry – 54,9%, Litwa – 54,2%, Chorwacja – 51,8% i Irlandia – 51,2%. To wszystkie kraje UE ze wskaźnikiem powyżej 50%.

Z najmniejszym zainteresowaniem wśród państw, które podały informacje, inicjatywa ta spotkała się w Luksemburgu, gdzie tylko 7,3% osób mieszka na obszarze samorządów, które przystąpiły do porozumienia, na drugim miejscu jest Polska, z udziałem 15,1%.

Ludność objęta Porozumieniem Burmistrzów w sprawie klimatu i energii według krajów w roku 2020 [% ludności]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu