Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

Jednym z celów zrównoważonego rozwoju jest wyeliminowanie ubóstwa we wszystkich jego formach na całym świecie. Państwa, sygnatariusze porozumienia ONZ (193 kraje) zobowiązały się do aktywnych działań na rzecz likwidacji ubóstwa i zapewnienia ochrony socjalnej dla najbiedniejszych i najsłabszych.

Wyeliminowanie ubóstwa we wszystkich jego formach na całym świecie zostało zapisane jako cel nr 1 w Agendzie ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju.

W roku 2000 ONZ ogłosiła Osiem Milenijnych Celów Rozwoju, jednym z nich była redukcja ubóstwa na świecie. Milenijne Cele Rozwoju pomogły wyjść ze skrajnego ubóstwa ponad 1 mld ludzi, a światowe wskaźniki ubóstwa spadły o ponad połowę.

Mimo to nierówności utrzymują się nadal. Jak informuje ONZ, co dziesiąta osoba w krajach rozwijających się żyje poniżej międzynarodowej granicy ubóstwa, którą przyjmuje się na 1,90 USD dziennie, a kolejne miliony zmuszone są utrzymać się za niewiele więcej. Azja Południowa i Afryka Subsaharyjska to miejsca, gdzie żyje przytłaczająca większość ludzi w skrajnym ubóstwie.

Dlatego też Agenda na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 i jej zestaw celów zobowiązują, jak stwierdzono w Deklaracji Agendy, „opierać się na osiągnięciach Milenijnych Celów Rozwoju i dążyć do rozwiązania ich niedokończonych spraw”.

Artykuł ten jest częścią cyklu artykułów opisujących cele zrównoważonego rozwoju oraz zadania przypisane do poszczególnych celów. Sprawdzamy jakie zadania w tym zakresie wyznaczyła sobie Unia Europejska i jak są one realizowane w Polsce i w innych krajach unijnych.

Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym pierwszym celem zrównoważonego rozwoju

Zadania zamieszczone w Agendzie ONZ na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 przypisane do celu 1:

1.1   Do 2030 roku wyeliminować skrajne ubóstwo na całym świecie, aktualnie mierzone jako utrzymywanie się za mniej niż $1,25 dziennie.

1.2   Do 2030 roku zmniejszyć przynajmniej o połowę odsetek mężczyzn, kobiet i dzieci, cierpiących z powodu ubóstwa, we wszystkich jego wymiarach oraz zgodnie z krajowymi politykami.

1.3   Wdrożyć właściwe dla poszczególnych krajów systemy i mechanizmy ochrony socjalnej dla wszystkich ludzi, włączając w to najniższe klasy społeczne oraz do 2030 roku objąć nimi jak największą liczbę grup ubogich i wrażliwych.

1.4   Do 2030 roku wszystkim kobietom i mężczyznom, w szczególności osobom ubogim i wrażliwym, zapewnić równe prawa w dostępie do zasobów ekonomicznych i naturalnych, podstawowych usług, prawa do własności i sprawowania kontroli nad gruntami i innym mieniem, dziedziczenia, właściwych nowych technologii oraz usług finansowych, w tym mikrofinansów.

1.5   Do 2030 roku zbudować odporność osób ubogich i wrażliwych wobec zagrożeń, zmniejszyć ich ekspozycję i wrażliwość na ekstremalne zjawiska klimatyczne oraz wstrząsy gospodarcze, społeczne i środowiskowe, a także katastrofy naturalne.

1.A   Zapewnić znaczną mobilizację środków pochodzących z różnych źródeł, w tym ze zwiększonej współpracy rozwojowej, by zapewnić odpowiednie i przewidywalne środki dla krajów rozwijających się, w szczególności dla państw najmniej rozwiniętych, umożliwiających wdrażanie programów i polityk dotyczących wyeliminowania głodu we wszystkich jego formach.

1.B   Stworzyć ramy stabilnej polityki na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym w oparciu o strategie rozwoju wspierające ubogich i uwzględniające kwestię płci, by wesprzeć szybkie inwestowanie działań dążących do eliminacji ubóstwa.

Zadania dla Unii Europejskiej w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

Agenda 2030 potwierdza, że eliminacja ubóstwa we wszystkich jego formach i wymiarach, w tym skrajnego ubóstwa, jest największym globalnym wyzwaniem i niezbędnym wymogiem zrównoważonego rozwoju.

Unia Europejska w swoim planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych wyznaczyła sobie za cel zmniejszenie do 2030 roku liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o co najmniej 15 mln w porównaniu z rokiem 2019. W tym liczba dzieci zagrożonych ubóstwem powinna zmniejszyć się o co najmniej 5 milionów.

Ubóstwo na poziomie UE ma inny wymiar niż w krajach rozwijających się, inaczej definiowane są progi ubóstwa czy potrzeby materialne.

Ubóstwo to zjawisko wielowymiarowe, wiąże się nie tylko z niskimi zarobkami, bezrobociem, ale również złym stanem zdrowia, niskimi wynikami w nauce itp.

Rządy państw, które są sygnatariuszami Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju, mają do dyspozycji szereg środków wspierających realizację wyznaczonych celów, takich jak polityka podatkowa, wsparcie dochodów w postaci zasiłków i innych świadczeń, polityka socjalna i aktywizacja zatrudnienia.

Identyfikacja obszarów, w których Europejczycy są narażeni na ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego, jest ważna dla tworzenia rozsądnej polityki, która nie tylko zwalcza ubóstwo, ale również zapobiega jego powstawaniu.

Eurostat monitoruje realizację polityki Unii Europejskiej odnośnie wytyczonych celów, w tym celów zrównoważonego rozwoju. Wskaźnikami służącymi do monitorowania celów UE w zakresie ubóstwa i wykluczenia społecznego na 2030 rok są:
 

• osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym,
• dystrybucja dochodów i ubóstwo pieniężne,
• warunki życia i deprywacja materialna,
• osoby żyjące w gospodarstwach domowych o bardzo niskiej intensywności pracy,
• warunki życia gospodarstw domowych, w tym warunki zdrowia i pracy, warunki mieszkaniowe oraz wskaźniki związane z opieką nad dziećmi.

Jak wygląda sytuacja w odniesieniu do celu zrównoważonego rozwoju nr 1 „Bez ubóstwa” na poziomie Unii Europejskiej jak też poszczególnych krajów członkowskich, w tym w Polsce, przedstawiamy w następnych raportach:
 

• Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym
   
• Osoby zatrudnione, zagrożone ubóstwem w Polsce i Europie
   
• Wskaźniki deprywacji mieszkaniowej
   
• Koszty utrzymania mieszkania w Polsce i Europie
   
• Wskaźnik intensywności pracy w Europie
   
• Dostęp do opieki zdrowotnej w Polsce i UE
   

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu i ONZ