Tempo rozwoju gospodarczego Polski na tle Europy

Polska gospodarka na tle innych państw europejskich. Jaki udział w PKB Unii Europejskiej ma Polska? Która gospodarka jest wiodąca w Europie? W jakim stopniu nasza gospodarka rozwinęła się po wstąpieniu do Unii Europejskiej? Czy mamy szansę dogonić Europę?

Produkt krajowy brutto (PKB) jest najczęściej stosowanym miernikiem wielkości i kondycji gospodarki danego państwa. Wzrost realnego produktu krajowego brutto stanowi miarę wzrostu gospodarczego. Przy obliczaniu wartości produktu krajowego brutto jedynym i rozstrzygającym kryterium jest kryterium geograficzne. Nie ma znaczenia pochodzenie kapitału czy własność przedsiębiorstw itp.

Produkt krajowy brutto jest wskaźnikiem pokazującym wielkości gospodarki – jednak nie odzwierciedla zamożności społeczeństwa, ponieważ nie uwzględnia liczby ludności. Z tego powodu jako miarę dobrobytu powszechnie używa się innego wskaźnika, którym jest produkt krajowy brutto per capita (czyli produkt krajowy brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca). Zainteresowanych odsyłam do danych na ten temat zawartych w raporcie PKB na mieszkańca w Polsce i Europie

Na którym miejscu jest Polska gospodarka w Unii Europejskiej?

W 2022 roku produkt krajowy brutto Unii Europejskiej (27 krajów członkowskich) w cenach bieżących wyniósł 15 837 mld EUR. Polski PKB w tym samym roku wyniósł 656,9 mld EUR, czyli nasz udział w unijnym PKB stanowi 4,1%.

Niemcy z PKB o wartości 3 876,8 mld EUR są bezdyskusyjnie wiodącą gospodarką w Unii Europejskiej. Niemiecki PKB stanowi niemal jedną czwartą unijnego PKB (24,5%). Kolejne miejsce zajmuje Francja z PKB niższym o ponad 1 200 mld. EUR, a jej udział wynosi 16,7%, PKB Włochy to 12,1%, Hiszpania 8,4% i Holandii 6,1%.

Ponad połowę unijnego PKB generują trzy państwa Niemcy, Francja i Włochy (53,2%).

Na drugim biegunie jest 10 państw z produktem krajowym brutto, których udział w PKB UE jest niższy niż 1%. W roku 2022 najniższy PKB w Unii Europejskiej wygenerowała Malta – 17,2 mld EUR, następnie Cypr – 27,0 mld. EUR, Estonia – 36,0 mld EUR, Łotwa – 39,1 mld EUR, Słowenia – 57,0 mld EUR, Litwa – 66,8 mld EUR, Chorwacja – 66,9 mld EUR, Luksemburg – 78,1 mld EUR, Bułgaria – 84,5 mld EUR oraz Słowacja – 109,6 mld EUR. Łączny udział tych 10 państw w unijnym PKB to zaledwie 3,7%.

Polska ze względu na wysokość wygenerowanego PKB w 2022 r. była 6. państwem w Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę populację państw unijnych jesteśmy na 5 miejscu, a liczba mieszkańców Polski stanowi 8,4% mieszkańców UE. To pokazuje, że o ile wysokość PKB oddaje potencjał gospodarczy państwa to nie odzwierciedla zamożności jego mieszkańców.

PKB Polski na tle państw członkowskich Unii Europejskiej w 2022r. w cenach rynkowych [mln. EUR]	Udział państw członkowskich w PKB Unii Europejskiej w 2022r. (PKB w cenach rynkowych) [%]

Najszybciej rozwijające się kraje w Europie w latach 2004 - 2022

W roku 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, razem z nami do unii przystąpiło jeszcze 9 innych państw (Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry). W roku 2007 do grona państw członkowskich dołączyła Bułgaria i Rumunia, a w roku 2013 Chorwacja.
Dla światowej gospodarki tych kilkanaście ostatnich lat to czas globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego, który doprowadził do poważnej recesji w UE, Japonii i Stanach Zjednoczonych w latach 2008-2009 i czas stopniowego wychodzenia z kryzysu.

Polska była jedynym krajem w UE, który zanotował wzrost gospodarczy w roku 2009 (+2,8%). Gospodarki wszystkich pozostałych państw skurczyły się od -1,7 % w Norwegii do -14,8% na Litwie. Niemal równie wysoki spadek PKB zanotowała Estonia -14,4% i Łotwa -14,2%.

Po latach dobrej koniunktury w latach 2015 – 2019, w roku 2020 nastąpiło kolejne załamanie gospodarcze, które było efektem kryzysu związanego z Covid-19. W Unii Europejskiej odnotowano realny spadek PKB o 5,6%. Najbardziej skutki załamania gospodarczego odczuł Hiszpania, gdzie PKB skurczył się o 11,3%, w następnej kolejności Grecja i Włochy – spadek PKB wyniósł 9,0%. Irlandia jako jedyny kraj unijny, w roku 2020 zanotowała wzrost PKB o 6,6%. Polska ze spadkiem PKB na poziomie 2,0% należała do krajów z niższymi spadkami. Kolejny 2021 rok przyniósł wyraźne odbicie. Znowu najlepsze wyniki zanotowała Irlandia ze wzrostem PKB w wysokości 15,1%, Wysoki wzrost gospodarczy wykazała Chorwacja +13,1% i Malta +12,3%. We wszystkich krajach Unii Europejskiej zanotowano wyraźny wzrost gospodarczy.

Rok 2022 przyniósł kolejne wyzwania, wojna w Ukrainie i kryzys energetyczny. Mimo osłabienia koniunktury tylko jedno państwo unijne wykazało spadek PKB w roku 2022, była to Estonia, której gospodarka skurczyła się o 0,5%. W pozostałych krajach PKB był dodatni, od 1,5% w Luksemburgu do 9,4% w Irlandii. Wysoki wzrosty utrzymywały się jeszcze na Malcie – 6,9%, w Portugalii – 6,7% i w Chorwacji – 6,2%.

Bieżący, 2023 rok, może stanowić wyzwanie dla wielu gospodarek państw unijnych. Wyniki po dwóch kwartałach pokazują spadki PKB w połowie państw, należy do nich niestety również Polska i to z najgłębszymi spadkami.

Jak widzimy koniunktura jest zmienna. Żeby odpowiedzieć na pytanie, które kraje członkowskie Unii Europejskiej rozwijają się najszybciej, możemy przeanalizować średnie tempo wzrostu gospodarczego oraz skumulowany wzrost w analizowanym okresie.

Średnioroczny wzrost gospodarczy dla 27 państw UE w latach 2004 -2022 wynosił 1,4%. W tym okresie skumulowany wzrost PKB dla UE 27 wyniósł 29,4%.

Tylko 7 państw rozwijało się wolniej od średniej unijnej. Największy negatywny wpływ na rozwój całej unii miała Grecja, której gospodarka w latach 2004 – 2022 skurczyła się o 7,4%. W latach 2008 -2013 PKB Grecji kurczył się rok rocznie o blisko 5%, w roku 2014 zanotowano niewielki wzrost 0,5%, po czym znowu w kolejnych dwóch latach niewielkie spadki. Na fali dobrej koniunktury w Europie w latach 2017 – 2019 również grecka gospodarka zaczęła się rozwijać z niewielkim 1,5% średniorocznym wzrostem PKB. Kolejne lata przyniosły greckiej gospodarce huśtawkę od spadku PKB o 9% w roku 2020, po czym w następnym roku wzrost o 8,4% i w ostatnim roku 2022 również wzrost o 5,9%. W pierwszych dwóch kwartałach 2023 roku grecka gospodarka nadal utrzymuje wzrost PKB. Historia Grecji pokazuje, jak błędna polityka gospodarcza może odbijać się na rozwoju gospodarczym w długim okresie. Na uwagę zasługuje fakt, że w latach 2000 – 2007 grecka gospodarka rozwijała się w tempie nieco ponad 4% średniorocznie.

We wszystkich pozostałych krajach skumulowany wzrost PKB w latach 2004 – 2022 wynosił od 2,7% we Włoszech do 172,3% w Irlandii.

Wśród państw z najwyższym skumulowanym wzrostem jest Malta – 128,1%, a na trzecim miejscu Polska, nasza gospodarka również wzrosła ponad dwukrotnie (109,2%). Do roku 2020 Polska była jedynym krajem, który co roku wykazywał wzrost gospodarczy. W roku 2020 nasza gospodarka skurczyła się o 2,0%, rok 2023 może być kolejnym rokiem z spadkiem PKB, tak wskazują wyniki po dwóch pierwszych kwartałach.

Średnioroczny wzrost PKB dla Polski w latach 2004 – 2022 to 4,0% (nasz wzrost PKB kształtował się w tym okresie w przedziale od spadku o 2,0% w 2020 r. do wzrostu o 7,0% w 2007 r.).
Wyższy średnioroczny wzrost niż Polska miała Malta 4,5% (od spadki o 8,1% do wzrostu o 12,3%) a najwyższy Irlandia – 5,6%. Rozwój gospodarczy Irlandii wahał się w tym czasie od -5,1% do +24,5%.

Średni wzrost PKB w Europie w latach 2004 - 2022 [%]

Skumulowany wzrost PKB w latach 2004 -2022 [%]

Dystans w rozwoju gospodarczym - kiedy Polska dogoni Europę ?

Produkt krajowy brutto odzwierciedla wielkości gospodarki, ale niewiele mówi o zamożności mieszkańców danego kraju. Porównanie zamożności krajów na poziomie ich mieszkańców analizujemy w raporcie PKB na mieszkańca w Polsce i Europie

Porównań między krajami często dokonuje się przy użyciu standardu siły nabywczej (PPS -Purchasing Power Standards), czyli wartości skorygowanych w celu uwzględnienia różnic w poziomach cen między krajami.

Wykorzystując ten wskaźnik oraz liczbę mieszkańców można zobrazować dystans dzielący Polskę od średniej unijnej.

Polski PKB w przeliczeniu na PPS (standard siły nabywczej) w roku 2022 stanowił 6,7% produktu krajowego brutto całej Unii Europejskiej (27 krajów członkowskich). Liczba mieszkańców Polski w stosunku do wszystkich obywateli UE to 8,4%. Czyli, aby zamożność Polaków była na średnim unijnym poziomie, wartość naszego PKB powinna wynosić również 8,4%. Od tego poziomo w roku 2022 dzieliło nas 1,7 punktu procentowego. Taki wzrost udało się osiągnąć w ciągu ostatnich piętnastu lat.

Udział Polski w PKB Unii Europejskiej w latach 1995 - 2022 (PKB wg standardu siły nabywczej PPS) [%]

Aktualizacja raportu z maja 2020

źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat