Tempo rozwoju gospodarczego Polski na tle Europy

Jaki udział w PKB Unii Europejskiej ma Polska? Która gospodarka jest wiodąca w Europie? W jakim stopniu nasza gospodarka rozwinęła się po wstąpieniu do Unii Europejskiej? Czy mamy szansę dogonić Europę? Na ile PKB na mieszkańca Polski odbiega od wskaźników innych państw europejskich?

Produkt krajowy brutto (PKB) jest najczęściej stosowanym miernikiem kondycji gospodarki, a wskaźniki pochodne, takie jak PKB per capita (na głowę mieszkańca) w euro lub skorygowane o różnice w poziomach cen w PPS - są szeroko stosowane w celu porównania standardów lub rozbieżności w ramach Unii Europejskiej.

Udział Polski i innych państw członkowskich w PKB Unii Europejskiej

W 2019 r. produkt krajowy brutto Unii Europejskiej w cenach bieżących wyniósł 16 452 mld EUR. Polski PKB w tym samym roku wyniósł 529 mld EUR, czyli nasz udział w unijnym PKB stanowi 3,2%.

Niemcy z PKB o wartości 3 435,2 mld EUR są bezdyskusyjnie wiodącą gospodarką w Unii Europejskiej, co stanowi ponad jedną piątą unijnego PKB (20,9%). Kolejne miejsce zajmuje Wielka Brytania z PKB niższym o blisko 1 000 mld. EUR, a jej udział wynosi (15,3%), PKB Francji to (14,7%), Włoch (10,9%), Hiszpanii (7,6%) i Holandii (4,9%).

Ponad połowę unijnego PKB generują trzy państwa Niemcy, Wielka Brytania i Francja (51,0%).

Na drugim biegunie jest 11 państw z produktem krajowym brutto, których udział w PKB UE jest niższy niż 1%. Najniższy PKB w Unii Europejskiej generuje Malta – 13,3 mld EUR, następnie Cypr – 21,9 mld. EUR, Estonia – 28,0 mld EUR, Łotwa – 30,5 mld EUR, Słowenia – 48,0 mld EUR, Litwa – 48,4 mld EUR, Chorwacja – 53,9 mld EUR, Bułgaria – 60,6 mld EUR, Luksemburg – 63,5 mld EUR, Słowacja – 94,2 mld EUR oraz Węgry – 143,8 mld EUR.

Polska ze względu na wysokość wygenerowanego PKB w 2019r. była 7 państwem w Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę populację państw unijnych jesteśmy na 6 miejscu, a liczba mieszkańców Polski stanowi 7,5% mieszkańców UE. To pokazuje, że o ile wysokość PKB oddaje potencjał gospodarczy państwa to nie odzwierciedla zamożności jego mieszkańców.

PKB Polski na tle państw członkowskich Unii Europejskiej w 2019r. w cenach rynkowych [mln. EUR]	Udział państw członkowskich w PKB Unii Europejskiej w 2019r. (PKB w cenach rynkowych) [%]

Które państwo UE rozwija się najszybciej – skumulowany wzrost PKB w latach 2004 - 2019

W 2004r. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, razem z nami do unii przystąpiło jeszcze 9 innych państw. W 2007r. do grona państw członkowskich dołączyła Bułgaria i Rumunia, a w 2013r. Chorwacja. Dla światowej gospodarki tych kilkanaście ostatnich lat to czas globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego, który doprowadził do poważnej recesji w UE, Japonii i Stanach Zjednoczonych w latach 2008-2009 i czas stopniowego wychodzenia z kryzysu.

Polska była jedynym krajem w UE, który zanotował wzrost gospodarczy w roku 2009 (+2,8%). Gospodarki wszystkich pozostałych państw skurczyły się od -1,7 % w Norwegii do -14,8% na Litwie. Niemal równie wysoki spadek PKB zanotowała Estonia -14,4% i Łotwa -14,2%.

Średnioroczny wzrost gospodarczy dla 28 państw UE w latach 2004 -2018 wynosił 1,4%, dla strefy euro był nieco niższy i wynosił 1,2%. W tym okresie skumulowany wzrost PKB dla UE 28 wyniósł 25,5%, a dla strefy euro (UE19) – 21,5%.

Tylko 8 państw rozwijało się wolniej od średniej unijnej. Największy negatywny wpływ na rozwój całej unii miała Grecja, której gospodarka w latach 2004 – 2019 skurczyła się o 10,4%. Od 2008r Grecja tylko w roku 2014 oraz od 2017 i dwóch kolejnych latach, zanotowała dodatni wskaźnik wzrostu PKB. Grecja jest jedynym krajem ze skumulowanym ujemnym wzrostem gospodarczym w tym okresie.

We wszystkich pozostałych krajach gospodarka wzrosła w różnym stopniu od 1,4% we Włoszech do 104,2% w Irlandii.

Wśród państw z najwyższym wzrostem jest Malta – 92,4%, a na trzecim miejscu Polska, nasza gospodarka wzrosła w latach 2004 – 2019 o 88,6%. Polska jako jedyne państwo Unii Europejskiej co roku wykazywało wzrost PKB do roku poprzedniego. Średnioroczny wzrost PKB dla Polski w latach 2004 – 2019 to 4,1% (wzrost PKB kształtował się w przedziale od 1,4% w 2013r. do 7,0% w 2007r.). Wyższą średnią ma Malta 4,2% ( od -2,5% do 10,9%) a najwyższą Irlandia – 4,8%.Rozwój gospodarczy Irlandii wahał się w tym czasie od -5,1% do 25,2%.

W 2019r. polska gospodarka wzrosła o 4,1% w stosunku do roku poprzedniego. Wyższym na tym samym poziomie może pochwalić się Rumunia 4,1%, a wyższy wzrost gospodarczy niż Polska zanotowała: Estonia 4,3%, Malta 4,7%, Węgry 4,9%, i Irlandia 5,5%.

Wszystkie europejskie kraje w 2019r. miały dodatni wynik PKB. Najniższy wzrost wykazywały Włochy 0,3%, w następnej kolejności Niemcy 0,6%, Szwajcaria 0,9%, Finlandia 1,0% i po 1,2% Norwegia i Szwecja.

Skumulowany wzrost PKB w latach 2004 -2019 [%]	Wzrost PKB w Europie w 2019r. [%]

Dystans w rozwoju gospodarczym - kiedy Polska dogoni Europę ?

Aby ocenić standardy życia i zamożność społeczeństw, często używa się wskaźnika PKB per capita (na głowę mieszkańca), wskaźnik ten pozwala wyeliminować różnice w populacji poszczególnych państw.

Średni PKB per capita w cenach bieżących w UE-28 w 2019r. wyniósł 32 tys. EUR, w strefie euro był wyższy bo wynosił 34,8 tys. EUR na mieszkańca. Najwyższy PKB na mieszkańca liczony w EUR osiągnął Luksemburg (102,2 tys. EUR), ponad trzykrotnie wyższy od średniej unijnej, którego produkt krajowy brutto w wysokości 63,5 mld EUR stanowi zaledwie 0,4% PKB Unii Europejskiej.

PKB na mieszkańca Polski w 2019r. to 13,8 tys. EUR czyli 43,1% poziomu UE28. To pokazuje dystans dzielący nas od średniej unijnej, ale wskaźnik ten nie odzwierciedla do końca rzeczywistej sytuacji.

Aby wyeliminować różnice w poziomach cen między krajami zamiast korzystać z rynkowych kursów wymiany walut, dla celów statystycznych stosuje się przeliczenie PKB w walutach krajowych na umowną jednostkę tzw. standard siły nabywczej (PPS) przy użyciu parytetów siły nabywczej (PPP) odzwierciedlający siłę nabywczą każdej waluty.

Wskaźnik wolumenu PKB na mieszkańca w PPS jest wyrażony w stosunku do średniej dla UE-28 wynoszącej 100.

Dane za 2019r. tak liczonego wskaźnika PKB per capita w PPS nie są jeszcze dostępne. W 2018r. PKB na mieszkańca Polski wg standardu siły nabywczej PPS to 21,8 tys. PPS co stanowi 70,4% poziomu UE28.

Chociaż dane podawane w PPS powinny być z zasady wykorzystywane do porównań między krajami w danym roku, charakter zmian tych danych, odniesienie do poziomu średniej unijnej pokazuje wyrównywanie się standardów życia.

W 2004r. w momencie wejścia do UE, polski PKB per capita w PPS stanowił 50,1% poziomu unijnego, czyli do 2018r. poprawił się o 20,3 punkty procentowe (p.p.). Nie był to najwyższy awans, swoją sytuację gospodarczą w większym stopniu poprawiły: Łotwa o 22,7 p.p. (z 45,9% do 68,6%), Estonia o 27,5 p.p. (54,0% do 81,5%), Rumunia o 31,3 p.p. (z 34,3% do 65,6%), Litwa o 31,3 p.p. (z 48,9% do 80,2%) oraz najbardziej Irlandia o 44,0% (z 145,3% do 189,3%).

W okresie 2004 – 2018 nie wszystkim udało się poprawić wskaźniki, w 9 państwach zamożność społeczeństwa liczona PKB per capita w odniesieniu do średniej unijnej spadła. Najbardziej dotknęło to Greków gdzie PKB na mieszkańca w PPS spadł z poziomu 95,5% średniej UE28 w 2004r. do poziomu 67,9% w roku 2018, czyli o 27,6 p.p.. Następne w kolejności, ale ze znacznie niższym spadkiem są Włochy – spadek o 14,5 p.p. (z 110,2% do 95,7%), Wielka Brytania o 14,1 p.p. (z 119,2% do 105,1%), Norwegia o 8,2 p.p. (z 159,5% do 151,3%), Cypr o 8,1 p.p. (z 97,3% do 89,2%), Hiszpania o 7,7 p.p. (z 98,4% do 90,7%), Finlandia o 6,3 p.p. (z 116,8% do 110,5%), Francja o 5,7 p.p. (z 109,5% do 103,8%), Szwecja o 5,6 p.p. (z 125,9% do 120,3%), Holandia o 4,2 p.p. (z 133% do 128,8%), Belgia o 4,1 p.p. (z 121% do 116,9%), Portugalia o 3,8 p.p. (z 80,6% do 76,8%),

PKB per capita w Polsce na poziomie 70,4% poziomu UE28 pokazuje dystans dzielący nas od Europy, ale tu należy pamiętać że jest to odniesienie do średniej na którą składa się wynik Polski, Rumunii ale też Szwajcarii i Luksemburga oraz o różnicach w zamożności mieszkańców poszczególnych państw.

Czy i kiedy dogonimy Europę?

Średnie tempo zbliżania się PKB per capita Polski do średniej UE w latach 2004 -2018 wynosi 1,5 p.p. rocznie czyli biorąc pod uwagę dzielący nas dystans do średniej unijnej potrzebujemy na to ok. 20 lat. Gdyby to było takie proste... Analizując dłuższy przedział czasowy 1995 - 2018 średnie tempo zbliżania się do średniej unijnej wynosi 1,2 p.p. rocznie. Ale jest to średnia ze wszystkimi wadami tego wskaźnika. W analizowanym okresie nie znalazło się ani jedno państwo, którego wsk. PKB per capita w odniesieniu do średniej unijnej wzrastałby w każdym roku.

W latach 1995 -2018 (czyli 24 lata) PKB na mieszkańca w PPS w odniesieniu do średniej UE wzrastał rocznie w Irlandii o 3,5 p.p., na Litwie 2 p.p., w Luksemburgu 1,7 p.p., w Polsce 1,2 p.p., na Węgrzech 0,8 p.p., w Czechach 0,6 p.p., a w innych krajach spadał np. w Wielkiej Brytanii o 0,3 p.p. rocznie, w Niemczech o 0,4 p.p., Grecji o 0,7 p.p. a we Włoszech spadek wynosił 1,2 p.p. rocznie.

PKB na mieszkańca w cenach bieżących w EUR w odniesieniu do średniej unijnej w 2019r. [%]	PKB na mieszkańca w PPS w odniesieniu do średniej unijnej [%]