Skala migracji i integracja społeczna migrantów w Europie

Jaka jest skala migracji w Europie? Które kraje przyjęły najwięcej imigrantów w ostatnich latach? Obywatele, których państwa najliczniej starali się o prawo pobytu w Europie? Ilu imigrantów przyjęła Polska, z jakich krajów do nas przybyli? Jak przebiega integracja społeczna imigrantów?

Konflikt syryjski, niestabilna sytuacja w Afganistanie i niektórych krajach afrykańskich, kryzysy w krajach Ameryki Łacińskiej, takich jak Wenezuela, Kolumbia, Honduras czy Nikaragua, oraz wojna w Iraku przyczyniły się do nienotowanego wcześniej wzrostu migracji do krajów Unii Europejskiej. W roku 2022 po inwazji Rosji na Ukrainę mamy nową falę uchodźców do UE.

Dla zachowania spójności społeczeństw europejskich konieczna jest skuteczna integracja imigrantów, a to wymaga stworzenia osobom dorosłym i dzieciom warunków do uczestnictwa w życiu społecznym, uczestnictwa w kształceniu i szkoleniach, aby umożliwić integracje również na rynku pracy.

Migracja stwarza szansę dla Europy na spowolnienie trwającej tendencji do starzenia się populacji i uzupełnienie brakującej siły roboczej.

Migracja i sytuacja imigrantów jest monitorowana przez Eurostat w ramach realizowanych zadań przypisanych do 10. celu zrównoważonego rozwoju w zakresie zmniejszania nierówności w obrębie krajów i między nimi oraz priorytetów Komisji Europejskiej w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, programów Gospodarka służąca ludziom, Europejski styl życia i Europejska Demokracja.

Liczba wniosków o azyl w Europie

Chęć szukania ochrony międzynarodowej jest jednym z głównych powodów przekraczania granic przez ludzi. O skali migracji może świadczyć liczba składanych wniosków azylowych.

Eurostat publikuje informacje na temat liczby osób ubiegających się o azyl po raz pierwszy oraz liczby pozytywnych decyzji w pierwszej instancji.

Przy porównywaniu tych dwóch wartości należy pamiętać, o możliwym przesunięciu w czasie. Wnioski złożone w danym roku mogą zostać rozpatrzone w kolejnym roku.

Dane źródłowe dostarczane są do Eurostatu przez krajowe ministerstwa spraw wewnętrznych i powiązane agencje rządowe. Osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową po raz pierwszy to osoba, która po raz pierwszy złożyła wniosek o udzielenie azylu w danym państwie członkowskim.

Decyzje pierwszej instancji to decyzje wydane przez odpowiedni organ działający jako pierwsza instancja w procedurze azylowej w kraju przyjmującym.

W 2021 roku w 27 krajach członkowskich Unii Europejskiej złożono 537 345 wniosków o azyl (wnioski składane po raz pierwszy), co daje wskaźnik 1 202 wnioski na milion mieszkańców.

Najwięcej wniosków o azyl dotychczas wpłynęło w roku 2015, było ich 1 216 860, co w przeliczeniu na milion mieszkańców daje 2 739 wniosków.

Spadek liczby osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w Europie od roku 2016 wynikał z zamknięcia szlaku zachodnio-bałkańskiego oraz porozumienia Unii Europejskiej z Turcją, co utrudniło nielegalny przepływ ludzi do Europy Środkowej i Północnej oraz nasiliło falę migrantów starających się dostać do Europy przez Morze Śródziemne.

Spadek w ostatnich latach 2019-2020 wynikał dodatkowo z ograniczeń w przemieszczaniu się w związku z pandemią COVID-19 i bardziej rygorystycznymi kontrolami na granicach.

Liczba wniosków azylowych z pewnością wzrośnie w roku 2022 w związku z wojną w Ukrainie, ale te dane poznamy po zakończeniu roku.

Nie wszystkie wnioski azylowe rozpatrywane są pozytywnie i osobom wnioskującym przyznawane jest prawo pobytu na terytorium wskazanego państwa.

W 2021 roku 201 885 osób uzyskało status ochrony w pierwszej instancji w UE, 322 380 wniosków odrzucono.

Liczba wniosków o azyl składanych po raz pierwszy oraz pozytywnie rozpatrzonych w krajach UE [UE-27]

Liczba wniosków azylowych na milion mieszkańców w krajach UE

W roku 2021 najwięcej wniosków w przeliczeniu na milion mieszkańców złożono na Cyprze, było to 14 728 wniosków, z tego tylko 2 543 wnioski zostały rozpatrzone pozytywnie w tym kraju.

Na drugim miejscu pod względem liczby składanych wniosków była Austria, gdzie wpłynęło 4 221 wniosków na mln mieszkańców, w dalszej kolejności Słowenia – 2 476, Islandia – 2 322, Malta – 2 314 i Grecja – 2 129.

Najmniej w stosunku do liczby mieszkańców, wniosków o azyl złożono w roku 2021 na Węgrzech – zaledwie 4 na mln mieszkańców, następnie w Estonii – 56, Słowacji – 61, w Czechach – 100 i w Polsce – 165.

W roku 2016, w którym liczba wniosków azylowych była największa w całej UE, to Niemcy były krajem docelowym dla imigrantów, złożono wówczas 8 771 wniosków na mln mieszkańców w tym kraju. W następnej kolejności była Grecja – 4 628 wniosków, Austria – 4 564, Malta – 3 810, Luksemburg – 3 548 i Cypr – 3 335.

Najmniej wniosków azylowych w roku 2016 złożono na Słowacji – 18, w Portugalii – 69, Rumunii – 94 w Estonii i Czechach – 114 na mln mieszkańców.

Wnioski o azyl według kraju w latach 2016 i 2021 [liczba na milion mieszkańców]

Liczba imigrantów z prawem pobytu w Polsce i innych krajach europejskich

W latach 2015-2021 zgodę na pobyt w krajach Unii Europejskiej na podstawie złożonych wniosków azylowych otrzymało ponad 2,2 mln osób. W tym 61,9% stanowili mężczyźni, a 38,1% kobiety. Z ogólnej liczby 38% stanowiły dzieci poniżej 18 roku życia, 43,4% osoby w wieku od 18 do 34 lat, 17,7% osoby w wieku 35-64 oraz 0,9% osoby powyżej 65 roku życia.

Najwięcej imigrantów, bo połowa uzyskała prawo pobytu w Niemczech (1 105 tys.).

Na drugim miejscu wśród krajów z największą liczbą imigrantów znalazła się Francja, gdzie 195,8 tys. wniosków azylowych rozpatrzono pozytywnie w ciągu tych siedmiu lat. Zbliżona liczbę imigrantów przyjęły Włochy – 179,3 tys. W następnej kolejności Szwecja – 149,7 tys., Hiszpania – 124,7 tys., Austria – 112 tys. i Grecja – 100,7 tys.

W tatach 2015-2021 najmniej imigrantów przyjęła: Estonia – 445 osób, Słowacja – 515, Chorwacja – 590, Łotwa – 600 i Słowenia – 650 osób.

Polska w tym zestawieniu znalazła się na 10 pozycji od końca, w latach 2015-2021 przyjęliśmy 4 610 imigrantów. Struktura wiekowa imigrantów była zbliżona do średniej unijnej; 37,2% dzieci, 36% osoby w wieku 18-34 lata, 25,4% osoby w wieku 35-64 i 1,4% osoby powyżej 65 lat. Mężczyźni stanowili 57,5% imigrantów a kobiety 42,4%.

Liczba osób, którym przyznano prawo pobytu na terenie krajów UE w latach 2016-2021

Kierunek migracji – skąd przybyło najwięcej imigrantów do Europy?

W krajach Unii Europejskie najwięcej wniosków azylowych złożyli w latach 2015-2021 obywatele Syrii – 1 153,5 tys. osób, następnie obywatele Afganistanu – 660,5 tys., Iraku – 419,3 tys. i Pakistanu – 218,9 tys. osób. O azyl w tych latach ubiegali się obywatele ok 140 państw z całego świata.

Imigranci, którzy w latach 2015-2021 złożyli wnioski azylowe w UE-27

Z jakich krajów przybywają imigranci do Polski?

W Polsce w latach 2015-2021 najwięcej wniosków azylowych złożyły osoby legitymujące się Rosyjskim paszportem, było ich ponad 28 tys. W następnej kolejności obywatele Ukrainy – 5 735, Białorusi – 2 865, Afganistanu – 2 075, Tadżykistanu – 2035, Iraku – 1 735, Gruzji – 845, Armenii – 795, Syrii – 620, Turcji – 460 i Kirgistanu – 400. Oprócz pokazanych na wykresie poniżej państw, których obywatele ubiegali się w Polsce o azyl w analizowanym okresie było jeszcze 33 inne państwa z mniejszą liczbą wniosków azylowych.

Imigranci, którzy w latach 2015-2021 złożyli wnioski azylowe w Polsce

Integracja społeczna imigrantów w Europie

Integracja społeczna imigrantów jest monitorowana w Unii Europejskiej przez Eurostat, który publikuje wskaźniki pozwalające porównać sytuację obywateli krajów unijnych z sytuacją obywateli państw spoza UE w takich obszarach jak edukacja, rynek pracy, dochody czy obszary ubóstwa. We wszystkich tych obszarach osoby spoza UE radzą sobie gorzej niż obywatele UE, chociaż różnice powoli się zmniejszają lub nie ulegają pogorszeniu we wszystkich monitorowanych obszarach.

Edukacja imigrantów w Europie

Wskaźnikiem służącym do monitorowania sytuacji imigrantów na terenie krajów członkowskich Unii Europejskiej jest odsetek populacji w wieku od 18 do 24 lat z wykształceniem co najwyżej średnim I stopnia, która nie uczestniczy w żadnej formie edukacji ani szkolenia. Osoby takie określane są jako przedwcześnie kończące edukację.

Publikowane dane pokazują odsetek osób przedwcześnie kończących edukację z podziałem na obywateli kraju raportującego, innych krajów członkowskich UE, których obywatele mieszkają na terenie kraju raportującego oraz obywateli krajów spoza UE.

W Europie, niezależnie od pochodzenia, narodowości, cześć młodych osób nie podejmuje dalszego kształcenia przed ukończeniem 24 roku życia. Osoby takie mogą mieć problemy ze znalezieniem zatrudnienia, mogą być narażone na ubóstwo, wykluczenie społeczne.

W interesie całych społeczeństw, nie tylko samych jednostek, jest dopilnowanie, aby wszyscy ukończyli edukację na poziomie przynajmniej szkoły średniej II stopnia, który to poziom jest ogólnie uważany za minimalny wymóg uzyskania zadowalającego zatrudnienia w dzisiejszej gospodarce opartej na wiedzy i jest ważny dla pełnego uczestnictwa w społeczeństwie.

Istnieje wyraźna różnica między obywatelami spoza UE a obywatelami krajów członkowskich UE w przypadku osób w wieku od 18 do 24 lat, które przedwcześnie zakończyły naukę i szkolenie. Wskaźnik wczesnego kończenia nauki w przypadku obywateli krajów członkowskich spada nieprzerwanie od 2016 roku, osiągając 8,4% w roku 2021.

W przypadku obywateli krajów spoza UE wskaźnik ten charakteryzował się mniej liniowym trendem, ale również uległ zmniejszeniu. W roku 2021 osiągnął poziom 26,0%. Luka obywatelska w tym roku wyniosła 17,6 pp., czyli mniej więcej na tym samym poziomie co pięć lat wcześniej.

Ponieważ zarówno przedwczesne kończenie nauki, jak i bezrobocie mają wpływ na przyszłe możliwości zawodowe ludzi i ogólnie na ich życie, konieczne są dalsze działania, aby w pełni zintegrować młodych imigrantów ze społeczeństwami europejskimi.

Jak pokazuje wykres poniżej ok. 1/3 młodych imigrantów kończy edukację przedwcześnie w takich krajach jak; Włochy, Cypr, Luksemburg, Niemcy. Wysoki wskaźnik wykazały jeszcze: Hiszpania 26,6%, Szwecja – 25,6%, Belgia – 23,5% i Malta – 23,0%.

Polska, jak też cześć krajów UE, nie raportuje takich danych.

Należy zwrócić uwagę, że nie tylko młodzi imigranci z krajów spoza UE często kończą edukację przedwcześnie, ale również wewnętrzni imigranci unijni. W Niemczech ich odsetek w 2021 roku był nawet wyższy niż imigrantów spoza UE i wynosił 31,5%.

Odsetek młodych osób przedwcześnie kończących naukę [% populacji w wieku 18-24 lata]

Sytuacja imigrantów na rynku pracy w Europie

W latach 2016–2021 wskaźniki zatrudnienia osób w wieku od 20 do 64 lat, zarówno obywateli UE, jak i obywateli państw spoza UE wzrastał w podobnym tempie, różnica między tymi dwiema grupami utrzymuje się na stałym poziomie od 2016 roku i wynosi 14,9 punktu procentowego. Podczas gdy 74,0% obywateli krajów UE w wieku od 20 do 64 lat było zatrudnionych w roku 2021, odsetek obywateli spoza UE wyniósł jedynie 59,1%.

Więcej na temat poziomu zatrudnienia w krajach unijnych w odrębnym artykule.

Bierność zawodowa imigrantów w Europie

Odsetek młodych ludzi niepracujących ani niekształcących się w latach 2016–2021 zmniejszył się, zarówno w grupie osób spoza UE jak i obywateli krajów członkowskich Unii.

Wśród imigrantów w wieku od 15 do 29 lat wskaźnik biernych zawodowo osób spadł o 3,6 punktu procentowego, osiągając 24,9% w roku 2021. Wśród obywateli krajów członkowskich UE w tym samym wieku wskaźnik spadł w tym okresie o 1,2 pp., osiągając 12,4% w 2021 roku. Tym samym od 2016r. luka między imigrantami a obywatelami UE zmniejszyła się o 2,4 pp., niemniej nadal wynosiła 12,5 pp. na koniec 2021r.

Więcej w artykule Młodzi ludzie bez pracy w Polsce i Europie.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu