Problemy mieszkaniowe w Europie

Hałas, zanieczyszczenie środowiska, niedoświetlone mieszkania, przeciekający dach, wilgoć w mieszkaniu, brak podstawowych urządzeń sanitarnych - co najbardziej dokucza Europejczykom? Czy warunki mieszkaniowe uzależnione są od lokalizacji nieruchomości mieszkaniowej?

Eurostat publikuje informacje na temat europejskiego rynku mieszkaniowego, oceny warunków mieszkaniowych, problemów zgłaszanych przez mieszkańców zarówno odnośnie samej nieruchomości mieszkaniowej jak i otoczenia, w jakim żyją.

Na jakie problemy mieszkaniowe narzekają Europejczycy?

Co bardziej przeszkadza Europejczykom: hałas, zanieczyszczenie środowiska, brak światła dziennego czy inne niedostatki mieszkania?

W środowisku, w którym żyjemy biorąc pod uwagę nieruchomość mieszkaniową i najbliższe otoczenie, najbardziej Europejczykom przeszkadza hałas.
Skarży się na niego 18,3% mieszkańców Unii Europejskiej, nieco mniej - 14,9% narzeka na zanieczyszczenie środowiska, 5,4% uważa że mieszka w, których żyją są zbyt ciemne, a 4,0% jest dotknięte sporą deprywacją mieszkania.

Polakom również do niedawna najbardziej dokuczał hałas, ale ostatnie dostępne wyniki z roku 2018 pokazują, że na zanieczyszczenie środowiska skarży się więcej mieszkańców naszego kraju – 14,5%. To efekt rosnącej świadomości społeczeństwa na temat problemów wynikających z zanieczyszczenia środowiska i dzielącego nas dystansu do innych krajów europejskich. Na hałas narzeka 13,8% Polaków, problemy z deprywacją mieszkania zgłasza 8,6%, a najmniej uskarżamy się na zbyt ciemne mieszkania - 4,0%.

Najbardziej na hałas narzekają Maltańczycy i Niemcy – zainteresowanych odsyłam do odrębnego raportu na temat problemów z hałasem ulicznym i sąsiedzkim.

Jeszcze bardziej niż na hałas Maltańczycy skarżą się na zanieczyszczenie środowiska. Malta podobnie jak Polska należy do krajów, których mieszkańcom bardziej dokucza zanieczyszczenie środowiska niż hałas. Do grupy tych państw zalicza się jeszcze: Grecja, Łotwa, Litwa, Słowenia, Bułgaria, Włochy, Węgry i Estonia..
Zanieczyszczenie środowiska jako wskaźnik jakości warunków mieszkaniowych został omówiony w oddzielnym raporcie.

Poniżej przedstawiony zostanie problem deprywacji mieszkaniowej.

Wskaźnik deprywacji mieszkaniowej

Wskaźnik deprywacji mieszkaniowej określa odsetek mieszkań niepełnowartościowych, zaliczane są tu mieszkania w których brakuje podstawowych urządzeń sanitarnych typu wanna lub prysznic, spłukiwana toaleta, wilgoć w mieszkaniu z powodu przeciekającego dachu, zawilgoconych ścian, fundamentów, okien oraz mieszkania w niewystarczającym stopniu doświetlone.

Te czynnik wpływają na ogólny wskaźnik deprywacji mieszkania, który nie oddaje skali problemów w zakresie poszczególnych niedomagań nieruchomości mieszkaniowej.

Ogólny wskaźnik deprywacji mieszkań dla krajów Unii Europejskiej wynosi 4,0%, najwyższy jest w Rumunii 16,1%, najniższy w Irlandii 0,8%, Finlandii 0,9% i Norwegii 0,9%.
W Polsce wskaźnik deprywacji mieszkaniowej w 2018r. wynosił 8,6%.

Wskaźnik deprywacji mieszkań w Europie  

To wskaźnik uśredniony. Inaczej problem deprywacji wygląda, jeżeli spojrzymy na poszczególne czynniki wchodzące w jego skład.

Na przeciekający dach i ogólnie wilgoć w mieszkaniu narzeka 13,9% Europejczyków, na zbyt ciemne mieszkania 5,4%, na brak łazienki bądź prysznica 1,9%, a na brak spłukiwanej toalety 2,0%.

Patrząc na te dane widzimy, że problem z wilgocią w mieszkaniu występuje niemal równie często jak problemy z zanieczyszczeniem środowiska.

W Polsce problem z przeciekającym dachem i wilgocią w mieszkaniu zgłasza 11,6%, brak łazienki bądź prysznica 2,5%, brak spłukiwanej toalety 2,1%, a zbyt ciemne mieszkania 4,0%.

Najwięcej nieruchomości mieszkaniowych z przeciekającym dachem i wilgocią w mieszkaniu (najczęściej zgłaszanym) było w 2018r. na Cyprze 30,2%, w Portugalii 26,9%, na Łotwie 23,5%, w Słowenii 22,7% i na Węgrzech 22,5%. Najmniej takich nieruchomości było w Finlandii 4,6%, Słowacji 5,1% i Norwegii 6,8%.

W Rumunii w 2018r. - 26% mieszkań było pozbawione łazienki lub prysznica, to najwyższy odsetek w Europie. Następna w kolejności jest Łotwa gdzie w 11,8% mieszkań brakuje wanny lub prysznica, na Litwie 10%, a w Bułgarii 9,4%.

W Niemczech nie ma mieszkań bez prysznica lub wanny. Znikomy odsetek mieszkań, między 0,1% a 0,3%, niewyposażonych w wannę bądź prysznic występuje na Malcie, w Szwecji, Szwajcarii, Irlandii, Holandii, Hiszpanii, Luksemburgu, Słowenii, Norwegii, w Czechach i w Wielkiej Brytanii.

W Szwajcarii, w Szwecji, Szwajcarii, Holandii, Luksemburgu i w Norwegii nikt nie zgłosił braku spłukiwanej toalety. Między 0,1 a 0,3% nieruchomości mieszkaniowych na Malcie, w Hiszpanii, w Irlandii, Grecji i Słowenii było pozbawione spłukiwanej toalety.

Na drugim krańcu także i w tej kategorii jest Rumunia gdzie 27,7% mieszkań nie miało takiej toalety. Wysoki wskaźnik występuje jeszcze w Bułgarii 15,3%, na Litwie 10,6% i Łotwie 9,9%.

Brak podstawowych urządzeń sanitarnych w Rumunii był bardziej dotkliwy i występował częściej niż problemy z przeciekającym dachem i wilgocią w mieszkaniu. To wyjątek w skali Europy.

Jeszcze tylko w Bułgarii brak toalety występował częściej niż inne problemy z deprywacja mieszkania.                                           

Odsetek osób żyjących w mieszkaniach z przeciekającym dachem lub wilgocią w mieszkaniu w Europie

Odsetek osób żyjących w mieszkaniach bez łazienki lub prysznica w Europie

Odsetek osób żyjących w mieszkaniach bez spłukiwanej toalety w Europie

Deprywacja mieszkań w zależności od ich lokalizacji i statusu własnościowego

Niezależnie od rodzaju zgłaszanych problemów mieszkaniowych najczęściej dotykają one mieszkańców wsi, w następnej kolejności dużych miast, a najmniej mieszkańców małych miast i przedmieść.

W 2018r. w Rumunii aż 26,1% mieszkańców wsi miała problem z deprywacją mieszkań, 10,7% mieszkańców miasteczek i przedmieść dużych miast oraz 4,9% mieszkańców dużych miast.

Więcej niż w Rumunii mieszkańców małych miast i przedmieść zgłaszających deprywację mieszkań było na Łotwie 12,3%. Na Łotwie także jest najwięcej osób w miastach z deprywacją mieszkaniową 14,6%.

Nieruchomości mieszkaniowe bez obciążenia hipotecznego bądź kredytem mieszkaniowym są dotknięte deprywacją w największym stopniu w Rumunii (15,9%), na Łotwie (12,5%) i w Bułgarii (8,9%). W Polsce wskaźnik wynosi 6,6%.

Nieruchomości z obciążeniem hipotecznym też dotyka deprywacja w Bułgarii (13,0%), na Łotwie (7,3%). W Polsce 3,7% nieruchomości obciążonych hipoteką było dotknięte deprywacja mieszkaniową.

Jeszcze bardziej problem deprywacji jest widoczny w przypadku mieszkań wynajmowanych i to niezależnie czy są to mieszkania wynajmowane w cenach rynkowych czy też po obniżonej cenie (socjalne).

Wskaźnik deprywacji mieszkań wynajmowanych w cenach rynkowych wyniósł na Litwie (29,1%), na Łotwie (26,8%), w Rumunii (23,8%), Słowenii (16,2%).

Problem deprywacji mieszkaniowej dotyka osoby mieszkające w wynajmowanych mieszkaniach po cenach obniżonych w stopniu jeszcze wyższym: na Łotwie (30,8%), w Rumunii (25,7%), Bułgarii (17,1%), na Litwie (16,8%), na Węgrzech (15,9%), Słowacji (15,4%).

Wynajmowane przez Polaków mieszkania daleko odbiegają od standardów unijnych, 14,4% osób wynajmujących mieszkania po cenach rynkowych zgłaszało problemy z deprywacją i 23,4% osób wynajmujących mieszkania po obniżonych cenach.

Najwięcej nieruchomości mieszkaniowych w Europie dotkniętych jest jednym problemem związanym z deprywacją mieszkaniową - od 5,1% (Słowacja) do 28,2% (Cypr), dwoma problemami – od 0,8% (Norwegia) do 18,6% (Rumunia), trzy problemy - od 0 w 11 krajach do 6,4% w Rumunii, oraz cztery problemy – w 19 krajach nie ma takich zgłoszeń, a najwięcej jest ich ponownie w Rumunii 2,1%.

W Polsce w 2018 roku w 11,7% nieruchomości mieszkaniowych było dotknięte jednym z problemów związanych z deprywacją mieszkaniową, 2,3% nieruchomości dwoma problemami, 0,9% - trzema, a 0,3% - dotykały problemy wynikające ze wszystkich czterech czynników deprywacji mieszkań (brakujących podstawowych urządzeń sanitarnych typu wanna lub prysznic, spłukiwana toaleta, w których występuje wilgoć w mieszkaniu z powodu przeciekającego dachu, zawilgoconych ścian, fundamentów lub okien oraz mieszkania w niewystarczającym stopniu doświetlone).

Zgłaszane problemy z deprywacją mieszkań w miastach

Zgłaszane problemy z deprywacją mieszkań w mniejszych miastach i na przedmieściach dużych miast

Zgłaszane problemy z deprywacją mieszkań na wsi

Deprywacja mieszkań w zależności od statusu własnościowego mieszkania

Deprywacja mieszkaniowa w wynajmowanych mieszkaniach

Jakość warunków mieszkaniowych w Polsce poprawia się

Analiza czynników deprywacji mieszkaniowej w latach 2005 -2018 wskazuje na wyraźną poprawę, spada odsetek osób egzystujących w niepełnowartościowych mieszkaniach.

W 2005 roku 43,9% osób zgłaszało problemy wynikające z przeciekającego dachu lub wilgoci w mieszkaniu. Odsetek ten spadał systematycznie do roku 2014 do poziomu 9,2%, w następnym roku wzrósł do prawie 12% i przez trzy kolejne lata utrzymywał się na podobnym poziomie. Dostępne dane za 2019r. dla Polski pokazują niewielki spadek – 10,8% nieruchomości dotknięte było problemami z wilgocią w mieszkaniach.

Brak wanny lub prysznica dotykał w 2005r. 8,4% Polaków, systematycznie spadał i w 2019r. wynosił 2,1%.

Brak spłukiwanej toalety zgłaszało w 2005r. 7,8% Polaków, w ciągu kilkunastu lat wskaźnik ten spadł do poziomu 1,7% w 2019r. Braki w podstawowych urządzeniach sanitarnych systematycznie spadają, ale wciąż daleko nam do krajów Europy zachodniej, gdzie praktycznie takie problemy nie występują.

Odsetek osób żyjących w mieszkaniach z przeciekającym dachem lub wilgocią w Polsce

Odsetek osób żyjących w mieszkaniach bez wanny lub prysznica w Polsce

Odsetek osób żyjących w mieszkaniach bez spłukiwanej toalety w Polsce

Zbyt ciemne mieszkania w Europie

Problem niedoświetlonego mieszkania zgłaszało w 2018r. średnio 5,4% mieszkańców Unii Europejskiej, 4,0% Polaków, 10% mieszkańców Wielkiej Brytanii I Portugalii i 11,2% Maltańczyków - jest to najwyższy odsetek w Europie. Najmniej na zbyt ciemne mieszkania narzekają Słowacy (2,8%) i Czesi 3,0%.

Osoby poniżej 65 roku życia narzekają częściej na zbyt ciemne mieszkania, średnio w EU zgłasza ten problem 7,8% spośród nich i 5,6% osób powyżej 65 lat. W sześciu krajach: w Holandii, na Cyprze, w Polsce, Rumunii , w Luksemburgu i Portugalii osoby powyżej 65 lat mają częściej problemy ze zbyt ciemnymi mieszkaniami niż osoby młodsze.

Odsetek osób poniżej 65 lat narzekających na zbyt ciemne mieszkania kształtuje się w przedziale od 4,0% (Czechy) do 13,7% (Węgry), dla osób powyżej 65 lat przedział ten wynosi od 2,7% (Wochy) do 14,3% (Portugalia).

Oprócz nielicznych wyjątków nie ma większych różnic w ocenie nasłonecznienia mieszkania przez rodziny z dziećmi i rodziny bez dzieci na utrzymaniu. Przedział, w jakim kształtuje się odsetek osób zgłaszających problemy z nasłonecznieniem mieszkania dla rodzin z dziećmi wynosi od 2,3% (Holandia) do 12% (Malta), dla rodzin bez dzieci od 2,8% (Czechy) do 11,1% (Portugalia).

Odsetek osób narzekających na zbyt ciemne mieszkanie w Europie

Problem niedostatecznego nasłonecznienia mieszkań w latach 2005-2019

Wykres poniżej pokazuje jak zmieniało się postrzeganie problemu niedostatecznego nasłonecznienia mieszkań w czasie, w wybranych krajach: na Malcie gdzie ten problem jest największy, na Węgrzech gdzie ciągle dość dużo osób narzeka na niedoświetlenie mieszkań i w Polsce.

Wyraźnie widać trend spadkowy w Polsce, coraz mniejszy odsetek osób narzeka na zbyt ciemne mieszkania. W 2005r. takich osób było 10,7%, więcej niż na Węgrzech, chociaż oba kraje należały do grupy tych w których ten odsetek był wysoki.

W następnych latach odsetek narzekających na niedoświetlone mieszkania w Polsce systematycznie spadał do 3,9% w roku 2019.

Tak wyraźnego trendu nie widać ani na Węgrzech ani na Malcie. Na Węgrzech odsetek mieszkańców postrzegających swoje mieszkania, jako niedoświetlone utrzymuje się w przedziale 8 -10%. Na Malcie sytuacja jest odwrotna niż w Polsce, w ostatnich latach rośnie odsetek mieszkańców narzekających na zbyt ciemne mieszkania. To nie musi wynikać z rzeczywistego pogorszenia warunków mieszkaniowych ale świadomości problemu i jego postrzegania.

Problem zbyt ciemnych mieszkań zgłaszany przez mieszkańców wybranych krajów w latach 2005-2019

źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat