PKB na mieszkańca w Polsce i Europie
Wartość produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca Polski jest ponad dwukrotnie niższa niż średnia w Unii Europejskiej. Dystans do najbogatszych krajów Europy jest kilkukrotny. W jakim tempie nadrabiamy zaległości, o ile dobrobyt naszych obywateli wzrósł w ciągu 20 lat?
Państwa europejskie należą do krajów najbardziej rozwiniętych pod względem gospodarczym na świecie. Nie oznacza to jednak, że wszystkie kraje w Europie mogą pochwalić się jednakowym, czy nawet zbliżonym poziomem dobrobytu. Występują znaczące różnice między krajami, a w ramach poszczególnych państw, nawet najbogatszych, występuje znaczne rozwarstwienie społeczeństwa.
Unia Europejska wspiera wzrost gospodarczy, tworzenie miejsc pracy i konkurencyjność poprzez szereg programów i funduszy europejskich wspomagających przedsiębiorczość i wyrównywanie szans rozwoju.
Poziom życia obywateli Unii Europejskiej zależy od wyników gospodarczych poszczególnych krajów członkowskich, które można zmierzyć za pomocą różnych wskaźników. Jednym z nich jest produkt krajowy brutto (PKB). PKB wskazuje na potencjał gospodarki do zaspokajania potrzeb ludzi i zdolność danej gospodarki do tworzenia miejsc pracy.
Jednym z celów polityki Unii Europejskiej jak również krajów członkowskich jest długookresowy wzrost wskaźnika rozwoju gospodarczego mierzony wartością produktu krajowego brutto na mieszkańca.
Wskaźnik liczony jest jako stosunek realnego PKB do średniej liczby ludności w danym roku.
Produkt krajowy brutto (PKB) jest podstawowym miernikiem rozwoju gospodarczego państwa, w syntetycznej formie przedstawia obraz gospodarki narodowej.
PKB mierzy łączną, wyrażoną w pieniądzu, wartość całkowitej końcowej produkcji towarów i usług wytworzonych przez gospodarkę danego kraju w ciągu roku.
PKB na mieszkańca jest najlepszym znanym miernikiem przeciętnego poziomu życia w danym kraju.
Choć od lat trwają dyskusje i krytyka produktu krajowego brutto jako miernika dobrobytu. Główne zarzuty to m.in. brak odzwierciedlenia jakości życia w związku z nieuwzględnianiem takich ważnych aspektów jak stan zdrowia, jakość edukacji czy czas wolny oraz negatywnych rezultatów rozwoju gospodarczego w postaci degradacji środowiska.
Wskaźnik PKB na mieszkańca jest częścią zestawu wskaźników monitorujących realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju UE. Służy do weryfikowania zadań przypisanych do celu 8 zrównoważonego rozwoju w zakresie wzrostu gospodarczego.
Eurostat publikuje co roku informacje na ten temat. Ostanie dostępne dane dotyczą roku 2020. Informacje przekazują wszystkie kraje członkowskie UE oraz niektóre, pozostałe państwa europejskie.
Gdzie w Europie żyje się najlepiej?
Przeciętny realny (skorygowany o inflację) produkt krajowy brutto na mieszkańca Unii Europejskiej w 2020r. dla 27 krajów członkowskich wynosił 26 380 EUR i był o 1680 EUR niższy niż rok wcześniej.
To pierwszy tak duży spadek od lat, większy nawet niż w roku 2009 po światowym kryzysie finansowym z lat 2007-2008. Przyczyna jest oczywista, pandemia COVID-19, której skutki odczuł cały świat. Niewiele gospodarek obroniło się przed recesją. Spadek realnego PKB cofnął o 4 lata osiągnięty w UE wskaźnik - do roku 2016 i chociaż prognozy są optymistyczne to strata nie zostanie odrobiona w ciągu jednego roku.
Najwyższym wskaźnikiem dobrobytu mogą pochwalić się mieszkańcy Luksemburga, gdzie PKB per capita w 2020r. wynosił 82 250 EUR, o 13 660 EUR więcej niż następnej w kolejności Norwegii (68 590 EUR). Trzeci wynik wykazała Irlandia (62 980 EUR), a następny Szwajcaria (60 820 EUR).
Polska należy do krajów z najniższą wartością PKB na mieszkańca – zajmujemy 6 miejsce od końca z wynikiem 12 700 EUR. W 2020r. gorszy wynik od nas, choć tylko nieznacznie, wykazały Węgry – 12 680 EUR. W następnej kolejności Łotwa (12 150 EUR), Chorwacja (11 720 EUR), Rumunia (8 830 EUR). Najniższy produkt krajowy brutto na mieszkańca w Europie wypracowała Bułgaria – 6 380 EUR, to o połowę mniej niż Polska.
Należy dodać, że wskaźnik liczony jest w EUR, co nie zawsze jest odzwierciedleniem siły nabywczej danego kraju.
PKB na mieszkańca w Europie w 2020r. [EUR]
Wskaźnik PKB na mieszkańca w poszczególnych krajach Europy w 2020r. [EUR]
PKB per capita w Polsce i w Unii Europejskiej
Wypracowany w 2020r. w Polsce produkt krajowy brutto na osobę był o ponad połowę niższy od przeciętnej dla 27 krajów Unii Europejskiej - stanowił 48,1% średniej unijnej. Od roku 2000 systematycznie zmniejszamy dystans dzielący nas od średniej unijnej. Na przestrzeni ostatnich 20 lat udało się poprawić ten wskaźnik o prawie 20 punków procentowych, z 28,7% w roku 2000 do 48,1% w 2020r. W tym czasie (z wyjątkiem 2001r. kiedy nieznacznie spadł o 0,2 pp.) możemy obserwować poprawę w każdym kolejnym roku, średnio o 1 pp. rocznie. W ostatnim roku wskaźnik wzrósł o 1,7 pp., jeszcze wyższy wzrost wystąpił w roku 2009 o 2,3 pp.
Chociaż poprawa jest zauważalna nie tylko w danych statystycznych, ale przede wszystkim realnych warunkach życia Polaków to przy takim tempie jak dotychczas nie dogonimy Europy ani w ciągu 20, ani nawet 50 lat.
Porównanie wskaźnika PKB per capita w Polsce do średniej unijnej w latach 2000-2020 [EUR]
W którym kraju w Europie dobrobyt mieszkańców rośnie najszybciej?
W Europie jest jeden kraj, który wyraźnie wyróżnia się na tle innych pod względem tempa rozwoju gospodarczego mierzonego wskaźnikiem PKB na mieszkańca. To Irlandia, gdzie już w roku 2000 poziom dobrobytu mieszkańców liczony wg PKB per capita był wyższy niż średnia unijna dla 27 krajów (UE-27) i wynosił 33 270 EUR, co stanowiło 148,1% średniej EU-27. W roku 2020 PKB na mieszkańca Irlandii to już 62 980 EUR, a w stosunku do średniej unijnej 238,7%. W ciągu 20 lat PKB w Irlandii w przeliczeniu na osobę wzrósł o 29 710 EUR, w Polsce wzrost w tym czasie wyniósł 6250 EUR. W wartościach bezwzględnych wyższe o naszego wzrosty wykazała: Malta o 6660 EUR, Łotwa o 6900 EUR, Norwegia o 6930 EUR, Słowacja o 7400 EUR, Islandia o 7460 EUR, Estonia o 7470 EUR, Szwecja o 8610 EUR, Litwa o 8800 EUR i Luksemburg o 9720 EUR. Przewaga Irlandii nad drugim pod względem poziomu wzrostu Luksemburgiem jest niemal trzykrotna, co jeszcze bardziej podkreśla osiągnięcia Irlandii w tym zakresie. Irlandia jest liderem wzrostu gospodarczego, jeżeli będziemy analizować ostatnie 10 i 5 lat, a także w roku 2020, kiedy jako jedyny kraj (spośród monitorowanych przez Eurostat) wykazała wzrost PKB per capita o 2850 EUR.
Największy spadek poziomu PKB na osobę w odniesieniu do roku 2000 wykazują Włochy – spadek o 2530 EUR. Niższą wartość ma PKB na mieszkańca wypracowany w roku 2020 niż 2000 jeszcze tylko w jednym kraju – w Grecji o 1260 EUR.
PKB na mieszkańca w wybranych krajach w latach 2000-2020 [EUR]
Tempo wzrostu PKB per capita na przestrzeni ostatnich 20 lat
Wskaźnik wzrostu produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca określa procentową zmianę wartości PKB w ujęciu realnym przypadającą na 1 mieszkańca w danym kraju w roku badanym w porównaniu z rokiem poprzednim.
W ciągu ostatnich dwudziestu lat Polska tylko raz zanotowała ujemny wskaźnik wzrostu PKB w roku 2020, kiedy nastąpił spadek o 2,5% w stosunku do roku poprzedniego. Wśród monitorowanych przez Eurostat krajów europejskich jesteśmy jedynym krajem z wykazaną recesją tylko w jednym roku. W roku 2009 jako jedyny kraj wykazywaliśmy wzrost PKB przy powszechnych spadkach w innych państwach w efekcie kryzysu światowego z lat 2007-2008.
Od roku 2014 średni roczny wzrost PKB per capita w Unii Europejskiej wynosił ok. 2%, w poszczególnych latach kształtował się od 1,4% do 2,6%. Był to najdłuższy tak stabilny rozwój UE w ostatnich 20 latach. Ten pozytywny trend zmieniła pandemia COVID-19, w wyniku której gospodarka UE-27 skurczyła się o 6,0%. Skutki pandemii koronawirusa najbardziej odczuwalne w 2020r. były w Hiszpanii, której PKB na osobę spadło w stosunku do roku poprzedniego o 11,3%. W następnej kolejności na Malcie o 10,2%, w Grecji o 9,0%, we Włoszech i Portugalii o 8,5%, we Francji o 8,1%, Islandii o 8,0%, Chorwacji o 7,7% i Austrii 6,5%.
Najmniej skutki pandemii widoczne były w Irlandii o czym była mowa powyżej. Irlandia jako jedyny kraj wykazała wzrost gospodarczy w 2020r.
Najniższy poziom recesji w roku 2020 wykazała Litwa, gdzie gospodarka skurczyła się o 0,2%, a następnie Norwegia – spadek o 1,3%, Dania – spadek o 2,3% i Polska ze spadkiem 2,5%.
U naszych sąsiadów poziom recesji wynosił: w Niemczech – 4,6%, Czechy – 6,1%, Słowacja i Węgry – 4,5%.
Nie ma jeszcze potwierdzonych danych za rok 2021, ale wstępne szacunki są optymistyczne, średni wzrost dla UE-27 powinien przekroczyć 4%.
Zmiana PKB na mieszkańca w Europie w roku 2020 [% r/r]
Zmiany PKB per capita w wybranych krajach w latach 2000-2020 [% r/r]
źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat
