Młodzi ludzie bez pracy w Polsce i Europie

Ilu młodych ludzi w Polsce nie pracuje i nie uczy się? Jak wygląda sytuacja takich osób w innych krajach europejskich? Gdzie w Europie młodzi ludzie mają najtrudniejszy start? Kogo częściej dotyka ta sytuacja, kobiet czy mężczyzn?

Większość młodych ludzi w wieku od 15 do 29 lat kontynuuje edukacje w szkołach średnich i wyższych lub podejmuje szkolenia na różnego rodzaju kursach. Są też tacy, którzy po wyjściu z systemu edukacji podejmują prace. Część młodych osób jest bierna zawodowo, a skala tego problemu jest różna w poszczególnych krajach europejskich.

Młodzi ludzie, którzy nie pracują, nie kształcą się, ani nie szkolą, należą do najbardziej narażonych grup na rynku pracy. Bierność zawodowa może prowadzić do wykluczenia społecznego. Młodzi ludzie nie mogą znaleźć pracy z powodu braku kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Czasem nie podejmują pracy, która nie odpowiada ich aspiracjom. W poczuciu braku perspektyw nie próbują zdobywać nowych umiejętności co jeszcze bardziej pogarsza ich pozycję na rynku pracy.

Grupa takich osób jest badana w poszczególnych krajach UE, Eurostat publikuje informacje na ten temat umożliwiając analizę zjawiska i porównania między państwami.

Wskaźnik bierności zawodowej

Eurostat publikuje wskaźnik, który mierzy odsetek osób w wieku od 15 do 29 lat, niepracujących, niekształcących się, ani nieszkolących się w stosunku do całej populacji w tej grupie wiekowej. Wskaźnik uwzględnia osoby spełniające dwa warunki, nie są zatrudnione (to znaczy, że są bezrobotne lub nieaktywne zawodowo zgodnie z definicją Międzynarodowej Organizacji Pracy) oraz w ciągu czterech tygodni poprzedzających Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) nie kształciły się lub nie były uczestnikami żadnego szkolenia (formalnie lub nieformalnie).

Młodzi ludzie w Europie, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie szkolą

W roku 2020 odsetek młodych osób w wieku od 15 do 29 lat, którzy nie pracowali, ale też nie kształcili się w żadnej formie w 27 krajach członkowskich UE wynosił 13,7%. W większym stopniu problem ten dotyczył młodych kobiet – 15,4%, podczas gdy wśród mężczyzn odsetek ten wynosił 12,2%.

Najwięcej biernych zawodowo mężczyzn w 2020r. było we Włoszech – aż 21,4%, w następnej kolejności w Grecji – 17,8%, w Hiszpanii – 17,3%, Bułgarii – 14,9%, na Cyprze – 14,2%, w Irlandii – 13,8% i na Litwie – 13,6%.

Najmniej mężczyzn niekształcących się bez pracy było w Czechach – 4,7%. Nieco więcej w Holandii – 5,4%, w Szwajcarii i Norwegii – 6,6%, Islandii – 6,7% i Szwecji – 6,9%.

Polska, pomimo jednego z najniższych wskaźników bezrobocia w Europie, nie należy do krajów z najniższym odsetkiem osób biernych zawodowo w wieku do 29 lat. W 2020r. odsetek mężczyzn bez pracy, którzy również nie kształcili się, wynosił 8,7%. To poniżej średniej unijnej i niemal dwukrotnie więcej niż w Czechach.

Z powodu braku danych za rok 2020 w przypadku Wielkiej Brytanii podano wskaźniki z roku poprzedniego (2019).

Odsetek mężczyzn nie pracujących i nie uczących się w wieku 15-29 [%] w 2020 roku

Sytuacja kobiet wygląda zasadniczo gorzej niż mężczyzn. Jedynie w trzech państwach odsetek biernych zawodowo kobiet jest mniejszy niż wśród mężczyzn. Dotyczy to Luksemburga, gdzie w 2020r. kobiet bez pracy i niekształcących się było 6,6%, a dla porównania mężczyzn 8,8%. Na Litwie różnica wynosi mniej, bo 1,2 punkty procentowe, biernych zawodowo kobiet było 12,4%, a mężczyzn 13,6%. W Szwajcarii przewaga kobiet wynosi 0,7 pp. przy 5,9% kobiet biernych zawodowo i 6,6% mężczyzn.

Najgorzej sytuacja kobiet przedstawiała się w roku 2020 we Włoszech, gdzie ponad 1/4 młodych kobiet nie pracowała ani nie uczyła się. Ponad 20% biernych zawodowo kobiet było jeszcze w Rumunii (22,1%), Bułgarii (21,6%) i na Słowacji (20,2%).

Polska jest na dziewiątej pozycji wśród państw z najwyższym odsetkiem kobiet w wieku do 29 lat, które nie pracują i nie podejmują kształcenia w żadnej formie. Było ich w Polsce 17,3% w roku 2020.

Najmniejszy odsetek młodych kobiet biernych zawodowo w roku 2020 był w Szwajcarii – 5,9%, a w następnej kolejności w Holandii – 6,0%, Luksemburgu – 6,6%, Norwegii – 6,7% i Islandii – 7,4%.

Odsetek kobiet nie pracujących i nie uczących się w wieku 15-29 [%]

Jak na sytuację młodych ludzi na rynku pracy wpłynął kryzys COVID-19

Wzrost gospodarczy obserwowany w całej UE od 2014r. przyczynił się również do poprawy sytuacji młodych osób na rynku pracy, systematycznie spadał odsetek młodych bez pracy i bez zajęć edukacyjnych. Ten pozytywny trend został zachwiany w 2020r. na skutek pandemii koronawirusa.

Młodzi ludzie częściej zatrudniani są na umowach zawieranych na czas określony lub na umowach zlecenia i dodatkowo często pracują w sektorach związanych z handlem, rozrywką oraz innymi usługami. Te właśnie sektory zostały silnie dotknięte kryzysem COVID-19 z powodu ograniczeń w działalności lub całkowitych lockdownów.

Widać to w danych za rok 2020. Wzrósł odsetek osób młodych między 15 a 29 rokiem życia, biernych zawodowo. Jak pokazuje poniższy wykres, w większości krajów europejskich, większemu pogorszeniu uległa sytuacja mężczyzn niż kobiet. Przeciętnie w UE-27 odsetek mężczyzn bez pracy i niekształcących się wzrósł w roku 2020 w stosunku do roku poprzedniego o 1,4 pp., podczas gdy odsetek kobiet biernych zawodowo wzrósł o 0,8 pp.

Najsilniej pandemią COVID-19 dotknięci zostali młodzi mężczyźni w Irlandii – wzrost wskaźnika o 3,3 pp. Między 2 a 3 pp. wzrósł odsetek mężczyzn bez pracy i nie kształcących się w Hiszpanii, na Litwie, w Portugalii, Austrii, Estonii, na Malcie i na Cyprze.

Podobną skalę wzrostów w przypadku kobiet zanotowano na Islandii (2,6 pp.), w Irlandii (2,1 pp.) i na Łotwie (2,0 pp.).

COVID-19 nie miał wpływu, a wręcz wskaźniki uległy jeszcze poprawie, w przypadku mężczyzn w Rumunii (0,4 pp.) i Holandii (0,2 pp.), w przypadku kobiet wzrosty też nie były duże – między 0,3 a 0,1 pp. – w takich krajach jak Chorwacja, Norwegia, Słowenia, Austria, Szwajcaria i Belgia.

W Polsce odsetek mężczyzn biernych zawodowo wzrósł w 2020r. w stosunku do roku ubiegłego o 1,1 pp. a kobiet o 0,7 pp.

Zmiana wskaźnika biernych zawodowo młodych osób w roku 2020 do 2019 na skutek COVID-19

Zmiana sytuacji na rynku pracy młodych osób w Polsce i UE w latach 2002-2020

Sytuacja młodych osób, które mają problem z odnalezieniem się na rynku pracy, nie podejmują zatrudnienia i nie kształcą się, na przestrzeni ostatnich niemal 20 lat uległa poprawie. W roku 2002 prawie 1/4 młodych kobiet w Polsce była bierna zawodowo – nie kształciła się i nie była zatrudniona. To o ponad 5 punktów procentowych więcej niż wynosiła w tym czasie średnia unijna. Najbliżej wskaźnika dla UE polskie kobiety były w roku 2010, a w 2015 nawet o 0,2 pp. odsetek młodych kobiet biernych zawodowo w Polsce był niższy niż w UE-27. W ostatnich latach ponownie oddalamy się od średniej unijnej. Różnica w roku 2019 i 2020 wynosiła odpowiednio 2,0 i 1,9 pp.

Inaczej wygląda sytuacja młodych Polaków na rynku pracy. Na początku analizowanego okresu, w roku 2002 odsetek młodych mężczyzn bez pracy i niekształcących się w Polsce, wynosił 18,8% i był o 6,2 pp. wyższy niż średnia unijna. W następnych latach systematycznie spadał, ale wciąż kształtował się powyżej średniej UE-27 aż do roku 2008, w którym pokonał próg średniej unijnej. Od tej pory sytuacja polskich młodych mężczyzn na rynku pracy jest bardziej korzystna niż przeciętna w UE. W ostatnich latach różnica zwiększyła się do ponad 3 punktów procentowych.

Młodzi ludzie, którzy nie pracują, nie kształcą się i nie szkolą, według płci [% populacji w wieku od 15 do 29 lat]

Młodzi mężczyźni bierni zawodowo w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej

Polska należy do państw, którym udało się poprawić sytuację młodych mężczyzn. Coraz więcej z nich kształci się lub pracuje. W 2005r. mieliśmy 15,5% biernych zawodowo mężczyzn do 29 roku życia, w 2020r. było ich 8,7%, co oznacza spadek o 6,8 pp. Większą poprawę sytuacji mężczyzn na rynku pracy zanotowała jedynie Bułgaria – o 8,6 pp. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że w roku 2005 Bułgarzy mieli 23,5% mężczyzn biernych zawodowo, a w 2020r. 14,9% - to nadal wysoki odsetek, powyżej średniej unijnej.

W tym samym czasie niektóre kraje odnotowały pogorszenie sytuacji mężczyzn. W 2005r. sytuacja młodych Hiszpanów była całkiem dobra, tylko 10,9% z nich było biernych zawodowo, ale w roku 2010 było ich już prawie dwukrotnie więcej i chociaż w następnych latach sytuacja się nieco poprawiła to nadal w 2020r. 17,3% młodych Hiszpanów nie pracowało, ani się nie kształciło.

Podobna sytuacja dotknęła Włochów i Greków. W przypadku tych krajów największy odsetek osób biernych zawodowo, wśród młodych mężczyzn, występował w latach 2012-2015.

W takich krajach jak Dania, Luksemburg i Islandia, które mogły pochwalić się w roku 2005 najlepszymi wynikami, sytuacja stopniowo się pogarsza. Nadal należą do krajów, gdzie poniżej 10% młodych mężczyzn nie pracuje i się nie kształci, ale wskaźnik pogorszył się dwukrotnie.

Młodzi mężczyźni bierni zawodowo, według krajów (% populacji w wieku od 15 do 29 lat)

Młode kobiety bierne zawodowo w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej

Sytuacja młodych kobiet na rynku pracy zmieniała się w mniejszym zakresie niż mężczyzn. Świadczy to o większej stabilizacji. Jednak problem w tym, że ta stabilizacja utrzymuje się na wysokim, niekorzystnym poziomie.

W 2005r. w 10 krajach odsetek kobiet biernych zawodowo przekraczał 20%, należały do nich Malta (20,3%), Polska (21,5%), Cypr (22,3%), Rumunia i Węgry (22,4%), Czechy (24,0%), Włochy (24,5%), Grecja (25,0%), Słowacja (25,4%) i z najgorszym wynikiem Bułgaria (30,3%).

W 2010r. krajów z odsetkiem powyżej 20% kobiet nie pracujących i nie uczących się, było jeszcze 8, w 2015r. – 5, a w 2020r. – jeszcze 4. W tym czasie negatywnie wyróżnia się ta czwórka państw w których cały czas wskaźnik utrzymuje się powyżej 20%. Nalezą do nich: Słowacja, Bułgaria, Rumunia i Włochy.

Polska, która w 2005r. znalazła się wśród państw z najgorszymi wskaźnikami, w następnych latach nieco poprawiła wyniki. Sytuacja młodych Polek jest nadal gorsza niż przeciętna dla kobiet w UE-27 i około dwukrotnie gorsza niż młodych Polaków.

Młode kobiety bierne zawodowo, według krajów (% populacji w wieku od 15 do 29 lat)

Młodzi ludzie bierni zawodowo według obywatelstwa

Poniższy wykres prezentuje odsetek młodych osób, które nie pracują i nie kształcą się według obywatelstwa. W większości krajów młodzi ludzie z obywatelstwem państwa raportującego w mniejszym stopniu byli dotknięcie problemami z zatrudnieniem. Większy odsetek osób biernych zawodowo był wśród osób zamieszkujących dane państwo, ale pochodzących z innych krajów unijnych, a największy wśród osób pochodzących z krajów spoza Unii Europejskiej. W niektórych krajach te różnice są nawet kilkukrotne.

Przekazane przez Polskę informacje dotyczą tylko naszych obywateli. Klika innych krajów też podało jedynie dane odnośnie własnych obywateli.

Młodzi ludzie bierni zawodowo według obywatelstwa [%]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu