Koszty zmian klimatycznych

W wyniku globalnej zmiany klimatu różne ekstremalne zjawiska pogodowe i klimatyczne zarówno w Europie jak i na całym świecie są coraz częstsze i coraz bardziej dotkliwe. Potwierdzają to dane na temat strat gospodarczych poniesionych w wyniku klęsk żywiołowych.

Artykuł jest kolejnym z cyklu artykułów na temat Celów Zrównoważonego Rozwoju i realizacji działań w tym zakresie na poziomie Europy, w tym Polski.

Na podstawie informacji publikowanych na stronach Eurostatu dokonujemy analizy danych wskazanych do monitorowania działań przypisanych do poszczególnych celów.
Cel nr 13 zrównoważonego rozwoju wzywa do działań na rzecz klimatu, takich jak wzmacnianie odporności i zdolności adaptacyjnych państw do zagrożeń wynikających z klęsk żywiołowych.

W 2015 r. w Sendai (Japonia), podczas Trzeciej Światowej Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Redukcji Ryzyka Katastrof, przedstawiciele 187 państw członkowskich ONZ, w tym Polska, przyjęli Ramowy Program Działań z Sendai na lata 2015-2030 w sprawie ograniczenia ryzyka katastrof.

Priorytetem Ramowego Programu Działań jest zrozumienie ryzyka związanego z katastrofami oraz przystosowanie się do zmiany klimatu. Program wpisuje się także w politykę Unii Europejskiej i Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności (UMOL), która nakłada na państwa członkowskie obowiązek osiągnięcia pełnej zdolności zarządzania ryzykiem.

Najważniejszymi celami programu są:

• znaczące ograniczenie liczby ofiar śmiertelnych,
• zminimalizowanie wpływu katastrof na ciągłość podstawowych procesów, realizowanych przez państwo – w tym kluczowych usług zapewniających ochronę życia i zdrowia, dostawę energii i wody czy zaopatrzenia w żywność.
   

Nowa strategia adaptacyjna UE wzywa do inteligentniejszej, szybszej i bardziej systematycznej adaptacji, zgodnie z którą w 2050 r. Unia będzie społeczeństwem odpornym na zmianę klimatu, w pełni dostosowanym do nieuniknionych skutków zmiany klimatu.

Straty gospodarcze związane z klimatem - wskaźnik mierzy ubezpieczone straty gospodarcze z tytułu zdarzeń pogodowych i klimatycznych – informuje o rocznych stratach gospodarczych w milionach euro ogółem oraz w przeliczeniu na mieszkańca (w cenach bieżących).

Eurostat podaje informacje w oparciu o dane z NatCatSERVICE zarządzanego przez Munich Reinsurance Company. NatCatSERVICE to globalna baza danych o katastrofach naturalnych na całym świecie, gromadzonych od 1974 roku.

Straty gospodarcze spowodowane ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi i klimatycznymi

Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) oraz Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) na wniosek członków ONZ utworzyły w 1988r. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change, w skrócie IPCC) jako naukowe i międzyrządowe ciało doradcze, którego celem jest dostarczenie obiektywnej, naukowej informacji na temat zmiany klimatu. Według IPCC, długoterminowy wzrost strat gospodarczych spowodowanych katastrofami pogodowymi i klimatycznymi wynika głównie z rosnącego narażenia ludzi i aktywów gospodarczych na te zdarzenia.

Zgłoszone straty gospodarcze odzwierciedlają jedynie bezpośrednie szkody pieniężne i tylko w niektórych aktywach, a w związku z tym są tylko częściowymi szacunkami szkód. Nie uwzględniają strat związanych ze wzrostem śmiertelności, stratami dziedzictwa kulturowego itd., które znacząco podniosłyby ten rachunek.

W latach 1980–2019 łączne straty związane z pogodą i klimatem poniesione przez 27 państw członkowskich UE wyniosły 419,1 mld EUR.

Wykres poniżej pokazuje straty gospodarcze na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat w cenach bieżących. Widoczna jest duża zmienność w poszczególnych latach zarówno pod względem łącznej sumy strat jak i ich struktury.

Największe straty, jak dotychczas, poniesione zostały w roku 1999 – w sumie ponad 31 mld EUR, w tym 76% to straty spowodowane zdarzeniami meteorologicznymi. W roku 2002 suma strat wyniosła 30,6 mld EUR, a 83% z nich spowodowały zdarzenia hydrologiczne.

Najdroższe ekstremalne zjawiska klimatyczne w latach 1980-2019 to powódź w Europie Środkowej w 2002 r. (ponad 21 mld EUR), susza i fala upałów w 2003 r. (prawie 15 mld EUR), burza Lothar w 1999r. i powódź we Francji w 2000r. Włochy (oba 13 mld EUR).
 

Straty gospodarcze związane z klimatem według rodzaju zdarzeń w UE w latach 1980–2019 [mld EUR]

Koszty zmian klimatycznych rosną

Ze względu na zmienność danych rocznych, Eurostat publikuje również dane prezentujące 30-letnia średnią kroczącą, aby ułatwić analizę trendów historycznych.

Zgodnie z normalnym okresem klimatycznym, zdefiniowanym przez Światową Organizację Meteorologiczną, te 30-letnie średnie, odzwierciedlają trendy z wyłączeniem znacznej zmienności klimatu w krótszych okresach czasowych, spowodowanych czynnikami naturalnymi, takimi jak oscylacja południowa El Niño, erupcje wulkanów i cykl słoneczny.

Uśredniony wskaźnik strat na skutek zmian klimatu obejmuje ogólne straty pieniężne wynikające ze zdarzeń związanych z pogodą i klimatem.

W 2009r. średnia krocząca suma strat gospodarczych związanych z klimatem poniesiona w ciągu ostatnich 30 lat wynosiła niecałe 10 mld EUR, w 2019r. było to 11,9 mld EUR, czyli w ciągu dekady wzrosła o 19,3%. Widoczny jest systematyczny wzrost strat w kolejnych latach z odstępstwem w roku 2012 (patrz wykres poniżej).

Straty gospodarcze związane z klimatem w UE w mld EUR (30-letnia średnia ruchoma)

Wzrost widoczny jest również po przeliczeniu średniej rocznej straty z ostatnich 30 lat na liczbę mieszkańców Unii Europejskiej. W roku 2019 na każdego obywatela 27 państw członkowskich Unii Europejskiej przypadało 26,6 EUR strat w związku z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi i klimatycznymi.

Średnia krocząca z 30 lat - straty gospodarcze na skutek zmian klimatu na mieszkańca UE [EUR per capita]

Wkład UE w dofinansowanie działań związanych ze zmianą klimatu w krajach rozwijających się

Zmiana klimatu jest problemem globalnym, oprócz inwestowania w działania na rzecz klimatu w swoich granicach, UE i jej państwa członkowskie zobowiązują się do przekazywania środków na walkę ze zmianami klimatycznymi w krajach rozwijających się.

Intencją międzynarodowego zobowiązania w zakresie finansowania działań na rzecz klimatu w ramach UNFCCC jest umożliwienie i wspieranie wzmożonych działań krajów rozwijających się na rzecz rozwoju niskoemisyjnego i odpornego na zmianę klimatu.

W 2015 r. UE uruchomiła siedmioletni program, Globalny Sojusz na Rzecz Przeciwdziałania Zmianom Klimatycznym Plus (Global Climate Change Alliance Plus - GCCA+), którego celem jest pomoc najbiedniejszym krajom, które są najbardziej narażone na zmiany klimatu.
Ta inicjatywa UE pomaga głównie rozwijającym się państwom wyspiarskim (SIDS) i krajom najsłabiej rozwiniętym (LDC) zwiększyć ich odporność na zmiany klimatyczne.

Przy okazji Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie klimatu (UNFCCC) kraje rozwinięte zobowiązały się do wniesienia wkładu w wysokości 100 mld USD, w międzynarodowe zobowiązanie mające na celu łagodzenie i przystosowanie się do zmian klimatu oraz do dalszego zapewniania odpowiedniego wsparcia technologicznego.

Eurostat publikuje informacje o rocznych wydatkach krajów członkowskich UE oraz Komisji Europejskiej (KE) i Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) na finansowanie działań związanych z klimatem.

W latach 2014-2020 na pomoc krajom najbiedniejszym w finansowaniu działań przeciwdziałających zmianom klimatu łącznie 27 krajów członkowskich UE wydało prawie 100 mld EUR.

Najwięcej spośród krajów członkowskich wydały Niemcy – łącznie prawie 49 mld EUR, co stanowi niemal połowę wydatków UE-27. Francja w tym czasie wydała 31,1 mld EUR (31,2%).

Europejski Bank Inwestycyjny i Komisja Europejska łącznie wydały 33,3 mld EUR.

Następnym w kolejności płatnikiem jest Wielka Brytania (nie uwzględniona do UE-27), która w latach 2014-2019 wydała 7,8 mld EUR.

Cypr i Islandia nie wykazały żadnych wydatków, Chorwacja i Bułgaria wydały po ok. 300 tys. EUR w ciągu 7 lat, Łotwa 500 tys. EUR, Malta – 900 tys. EUR.

Polska wydała 104,4 mln EUR, co stanowi 0,1% wydatków unijnych.

Wkład w międzynarodowe zobowiązanie w wysokości 100 mld USD na wydatki związane z klimatem w latach 2014-2020

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu