Koszty utrzymania mieszkania w Polsce i Europie
Ile Polacy wydają miesięcznie na utrzymanie mieszkania w porównaniu z Europejczykami? Jak bardzo koszty mieszkaniowe obciążają nasz domowy budżet? Dla ilu rodzin koszty mieszkania stanowią nadmierne obciążenie i nie są w stanie terminowo regulować swoich zobowiązań?
Kolejny artykuł z cyklu Polska w Europie, w którym przedstawione zostaną informacje na temat kosztów utrzymania mieszkania w Polce i w pozostałych krajach europejskich, opracowane na podstawie danych Eurostatu.
Eurostat publikuje informacje na temat krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz innych krajów europejskich współpracujących z UE w zakresie podstawowych danych społeczno-gospodarczych oraz monitoruje wykonanie programów unijnych, w tym w zakresie realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
Najbardziej aktualne dostępne dane dotyczą roku 2020.
Koszty utrzymania mieszkania a dochody gospodarstw domowych w Europie
Koszty mieszkaniowe związane są z zamieszkaniem w nieruchomości mieszkalnej (dom, mieszkanie).
Dla właścicieli nieruchomości są to koszty ubezpieczenia nieruchomości, podatki, płatności odsetek od kredytów hipotecznych (pomniejszone o ulgi podatkowe), koszty związane z utrzymaniem mieszkania tj. usługi komunalne, ogrzewanie, prąd, woda, gaz itp. oraz konserwacje i naprawy. Dla najemców są to koszty czynszu i koszty utrzymania mieszkania podobne do ponoszonych przez właścicieli, jeżeli muszą być opłacone przez najemcę po uwzględnieniu ewentualnych ulg i dopłat do czynszu.
Dla 27 krajów Unii Europejskiej średnia wielkość obciążenia dochodu gospodarstwa domowego kosztami utrzymania mieszkania wynosiła 18,5% w roku 2020. W Polsce jest nieco niższa i wynosiła 17,1%.
Najwyższe koszty utrzymania mieszkania w stosunku do rozporządzalnych dochodów deklarują Grecy – aż 36,9%, w drugiej kolejności, ale ze znacznie niższym obciążeniem, Duńczycy – 26,4%, Szwajcarzy – 25,2%, Bułgarzy – 23,2%, Holendrzy – 22,3% oraz Niemcy i Szwedzi - 26,1%. Najniższym obciążeniem kosztami mieszkaniowymi mogą pochwalić się Maltańczycy – średnio 9,0%.
W ostatniej dziesięciolatce wśród 29 analizowanych państw europejskich, w 3 krajach udział kosztów mieszkaniowych w dochodach gospodarstw domowych wzrósł, w tym najbardziej w Grecji – z 29,0% w 2010r. do 36,9% w 2020r., a w latach 2014 i 2015 przekraczał nawet 42% dochodów gospodarstwa domowego. Koszty mieszkaniowe wzrosły również w Bułgarii – z 18,2 do 23,2% i w Luksemburgu z 13,8% do 16,6%. W Portugalii udział kosztów mieszkaniowych w dochodzie utrzymał się na tym samym poziomie – 14,3%, chociaż są to najniższe wartości na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat.
W większości krajów koszty utrzymania mieszkania spadły, najbardziej na Węgrzech, w Chorwacji i w Rumunii, odpowiednio na Węgrzech z 25,2% do 13,3%, w Chorwacji z 25,3% do 15,8%, w Rumunii z 25,4% do 16,6%.
Spadkiem powyżej 5 punktów procentowych może pochwalić się jeszcze Dania o 6,8 pp, Holandia o 6,3 pp., Niemcy o 6,0 pp, chociaż we wszystkich tych krajach obciążenie kosztami mieszkaniowymi jest powyżej średniej unijnej oraz Litwa ze spadkiem o 7,8 pp. i Łotwa o 5,2 pp.
W Polsce w tym czasie również udział kosztów mieszkaniowych zmniejszył się o 4,6 pp, z 21,7% w 2010r. do 17,1% w 2020r.
Udział kosztów mieszkaniowych w dochodzie gospodarstwa domowego w europejskich krajach w roku 2020 [%]
W jakim stopniu kosztami mieszkaniowymi obciążone są różne typy gospodarstw domowych?
Eurostat dla celów statystycznych dzieli gospodarstwa domowe w zależności od ich składu osobowego i liczby dzieci na utrzymaniu. Za dzieci uznawane są osoby w wieku poniżej 18 lat pozostające na utrzymaniu oraz osoby nieaktywne zawodowo w wieku od 18 do 24 lat zamieszkujące, z co najmniej jednym z ich rodziców.
W Polsce koszty mieszkaniowe największe obciążenie stanowiły dla gospodarstw jednoosobowych – 30,9% dochodów takiego gospodarstwa i gospodarstw jednoosobowych z dziećmi na utrzymaniu – 25,4% dochodów. Przeciętnie w 27 państwach członkowskich Unii Europejskiej również te gospodarstwa były w roku 2020 najbardziej obciążone kosztami utrzymania mieszkania z tym, jednoosobowe gospodarstwa domowe były obciążone nieco mniej niż w Polsce bo, koszty mieszkania stanowiły dla nich 29,0% dochodów, ale single z dziećmi obciążone bardziej niż w naszym kraju – 27,9% (patrz wykres poniżej).
W pozostałych typach polskich gospodarstw domowych udział kosztów mieszkaniowych w dochodzie jest niższy od średniej dla Unii Europejskiej dla gospodarstw domowych składających się z: dwóch osób dorosłych i dziecka, w rodzinach typu 2+2 i w rodzinach wielodzietnych oraz wyższy w gospodarstwach domowych dwuosobowych i w gospodarstwach trzy- i więcej osobowych, składających się tylko z osób dorosłych.
Zarówno w Polsce jak i Europie najniższe koszty utrzymania dotyczą rodzin w skład, których wchodzą 3 lub więcej osób dorosłych bez dzieci oraz z dziećmi na utrzymaniu.
Udział kosztów utrzymania mieszkania w dochodzie wg typu gospodarstwa domowego w 2020r. [%]
Wskaźnik nadmiernych kosztów utrzymania mieszkania
Wskaźnik nadmiernych kosztów utrzymania mieszkania definiuje się jako odsetek ludności mieszkającej w gospodarstwie domowym, w których całkowite koszty mieszkaniowe (pomniejszone o dodatki mieszkaniowe) stanowią ponad 40% całkowitego rozporządzalnego dochodu gospodarstwa domowego (po potrąceniu zasiłków mieszkaniowych).
Nadmierne koszty utrzymania mieszkania w roku 2020 najbardziej dotykały Greków, dotyczy to aż 33,3% mieszkańców, w następnej kolejności Bułgarów – 14,4% i Duńczyków - 14,1% mieszkańców.
Średnia dla UE-27 to 7,8%, w krajach strefy euro (UE-19) to 8,1%, a w Polsce dla 4,9% z nas koszty mieszkaniowe przekraczały próg 40% dochodu.
Znikomy problem z nadmiernym obciążeniem kosztami mieszkaniowymi występował na Cyprze – dotyka on tylko 1,9% mieszkańców, w następnej kolejności na Litwie – 2,7%, Malcie – 2,8 i Słowacji – 3,2%.
Odsetek osób w Europie żyjących w gospodarstwach domowych, w których koszty mieszkaniowe przekraczają 40% przychodów w roku 2020 [%]
Nadmierne obciążenie kosztami mieszkaniowymi a status własnościowy nieruchomości mieszkalnej
Jaki wpływ na wskaźnik nadmiernych kosztów utrzymania mieszkania ma fakt czy nieruchomość jest własnościowa czy też wynajmowana?
Zarówno w Polsce jak i w UE wynajmujący mieszkania są częściej dotknięci nadmiernym obciążeniem kosztami mieszkaniowymi niż właściciele nieruchomości mieszkaniowych.
W Polsce 4,5% osób żyjących w nieruchomościach, które są ich własnością bez obciążenia hipotecznego narzekało na nadmierne koszty mieszkania i 2,7% właściciele z obciążeniem hipotecznym nieruchomości. W przypadku osób wynajmujących blisko co piąty narzekał na zbyt wysokie koszty mieszkania (19,7%). Znacząco mniejszy odsetek narzekających – 6,0%, był wśród osób wynajmujących nieruchomości mieszkaniowe z obniżonym czynszem.
W Europie najbardziej skarżyli się na nadmierne koszty utrzymania mieszkania najemcy nieruchomości wynajmowanych w cenach rynkowych w Grecji (79,2%), na Węgrzech (46,4%), w Bułgarii (44,8%) i w Rumunii (41,9%).
Wśród właścicieli nieruchomości mieszkaniowych Grecja wyróżnia się na tle innych państw, odsetek osób dotkniętych nadmiernymi kosztami mieszkaniowymi jest tu najwyższy i to niezależnie czy nieruchomość jest obciążona hipoteką czy też nie.
Stosunkowo najmniej na nadmierne koszty utrzymania mieszkania narzekają Cypryjczycy będący właścicielami nieruchomości mieszkaniowych zarówno obciążonych hipoteką jak i bez hipoteki.
Wskaźnik obciążenia nadmiernymi kosztami mieszkaniowymi właścicieli nieruchomości mieszkaniowych w roku 2020 [%]
Wskaźnik obciążenia nadmiernymi kosztami mieszkaniowymi najemców nieruchomości mieszkaniowych w roku 2020 [%]
Gospodarstwa domowe zalegające ze spłatą zobowiązań mieszkaniowych
Na zobowiązania związane z utrzymaniem mieszkania składają się niespłacone w terminie koszty kredytów hipotecznych i pożyczek mieszkaniowych, czynszu, rachunków za media (gaz, prąd, woda, ogrzewanie…) oraz raty w ramach sprzedaży ratalnej.
W tej kategorii znowu na pierwszym miejscu pod względem skali problemu w roku 2020 była Grecja, gdzie aż 36,9% gospodarstw domowych nie spłacało w terminie zobowiązań mieszkaniowych.
Średnia dla UE wynosiła 8,8%, a w Polsce mniej, bo 5,5% gospodarstw domowych ma problemy ze spłatą zobowiązań mieszkaniowych.
Wśród krajów europejskich w najmniejszej skali problem ten występował w Czechach, Holandii, Szwecji, Luksemburgu i w Niemczech.
Typ gospodarstwa domowego ma wpływ na problem ze spłatą zobowiązań. Z problemem tym najbardziej borykały się jednoosobowe gospodarstw z dziećmi na utrzymaniu – w Polsce 12,7%, a w UE-27 - 16,2% nie spłacało w terminie swoich zobowiązań mieszkaniowych. Na drugim miejscu były rodziny wielodzietne z trójką i większą liczbą dzieci. Najmniej problem ten dotykał gospodarstwa domowe z dwójką osób dorosłych z jednym dzieckiem na utrzymaniu lub bez dzieci.
W roku 2020 przeciętny mieszkaniec unii miał częściej problemy z terminową spłatą zobowiązań mieszkaniowych niż przeciętny Polak. Jak pokazuje wykres poniżej w każdej kategorii gospodarstw domowych wskaźniki dla Polski były lepsze niż średnia dla 27 państw członkowskich Unii Europejskiej.
Odsetek gospodarstw domowych zalegających ze spłatą zobowiązań mieszkaniowych w Europie w roku 2020 [%]
Odsetek gospodarstw domowych zalegających ze spłatą zobowiązań mieszkaniowych w zależności od typu gospodarstwa domowego [%]
Miesięczne koszty utrzymania mieszkania według standardu siły nabywczej
Standard siły nabywczej (ang. purchasing power standard, w skrócie – PPS), to sztuczna jednostka walutowa stworzona dla celów statystycznych. Teoretycznie za jeden PPS można kupić taką samą ilość towarów i usług w każdym kraju. PPS uzyskuje się poprzez podzielenie dowolnego zagregowanego agregatu kraju w walucie krajowej za pomocą odpowiednich parytetów siły nabywczej (PPP).
Miesięczny koszt utrzymania mieszkania w Polsce wynosi w roku 2020 średnio 344,5 PPS, jest niższy od średniej dla 27 państw Unii Europejskiej (428,1 PPS). Polska należy do krajów, gdzie koszty utrzymania mieszkania są stosunkowo niskie, poniżej średniej unijnej, chociaż z każdym rokiem przesuwamy się bliżej tej średniej. Najniższe koszty utrzymania wykazały w 2020r. Węgry - 168,9 PPS, w następnej kolejności Rumunia – 175,0 PPS i Litwa – 189,0 PPS.
Na drugim biegunie krajów z najwyższymi kosztami mieszkaniowymi znalazła się: Szwajcaria – 854,1 PPS, Dania – 6833 PPS, Norwegia – 682,1 PPS i Niemcy – 658,6 PPS.
Grecja, która ma najwyższe obciążenie nadmiernymi kosztami mieszkaniowymi i największe zaległości w spłacie zobowiązań mieszkaniowych ma również stosunkowo wysokie koszty – 556,2 PPS, wyższe od takich krajów jak Szwecja, Belgia czy Francja.
Miesięczne koszty utrzymania mieszkania wg standardu siły nabywczej w roku 2020 [PPS]
Miesięczny koszt utrzymania mieszkania własnościowego wyrażony w PPS jest niższy od wynajmowanego, w Polsce wynosi odpowiednio 337,1 PPS i 522,6 PPS, w Unii Europejskiej 377,4 PPS dla mieszkań własnościowych i 609,9 PPS dla mieszkań wynajmowanych.
Najwyższa różnica między kosztami mieszkań własnościowych i wynajmowanych występuje w Luksemburgu: koszty utrzymania własnego mieszkania– 419,5 PPS, a mieszkania wynajmowanego 994,6 PPS.
Jedynie w Norwegii koszty utrzymania są nieco wyższe dla mieszkań własnych niż wynajmowanych i wynoszą odpowiednio 689,5 PPS i 648,5 PPS.
We wszystkich krajach europejskich koszty utrzymania mieszkania dla gospodarstw domowych z dziećmi na utrzymaniu są wyższe niż dla gospodarstw domowych bez dzieci.
Największa różnica w roku 2020 występowała w Norwegii, gdzie koszty mieszkaniowe w rodzinach z dziećmi były o 54% wyższe w rodzinach bez dzieci. Wysoka różnica występuje również na Łotwie (52,1%), w Niemczech (49,7%), w Irlandii (46,1%), w Estonii (42,5%) i w Grecji (40,7%).
Najniższe różnice występowały na Słowacji (9,4%), Rumunii (11,7%) i w Polsce (16,5%).
Miesięczne koszty utrzymania mieszkania wg standardu siły nabywczej nieruchomości mieszkaniowych własnych i wynajmowanych [PPS]
Miesięczne koszty utrzymania mieszkania wg standardu siły nabywczej w gospodarstwach domowych [PPS]
źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat