Kolektory słoneczne w Polsce i Europie

Kolektory słoneczne przetwarzają promieniowanie słoneczne w energię cieplną, która może posłużyć do ogrzewania wody użytkowej, wody w basenie czy też do ogrzewania pomieszczeń. Gdzie w Europie zainstalowano najwięcej kolektorów słonecznych. Czy ta technologia jest popularna również w Polsce?

Kolektory słoneczne stanowią jedno ze źródeł energii odnawialnej - przyjazne środowisku. Najbardziej efektywne są w ciepłym klimacie, z dużą liczbą dni słonecznych.
W naszym klimacie sprawdzają się dobrze od marca do października, kiedy ekspozycja na słońce jest największa. Pomagają ogrzewać wodę i wspomagają system ogrzewania. W Polsce kolektor słoneczny nie może stanowić jedynego źródła ciepła w domu – ani w instalacji ciepłej wody użytkowej ani tym bardziej, w systemie grzewczym.

Eurostat publikuje co roku informacje o powierzchni zainstalowanych kolektorów słonecznych w poszczególnych krajach. Znajdziemy dane od roku 1990 do 2019. Informacje za rok 2020 nie są jeszcze dostępne.

Gdzie instaluje się najwięcej kolektorów słonecznych w Europie?

Na koniec 2019 roku w 28 krajach Unii Europejskiej zainstalowane były kolektory słoneczne o łącznej powierzchni 54,3 mln metrów kwadratowych.
Najwięcej, wśród krajów UE, kolektorów było w Niemczech – 19,3 mln m.kw., stanowiły one aż 35,6% ogółu zainstalowanych kolektorów. Niemcy od roku 2000 wiodą prym w tym zakresie, wcześniej wyprzedzały ich Grecja, Austria i Francja.

Na drugim miejscu pod względem rozmiarów zainstalowanej powierzchni kolektorów słonecznych była Austria, z blisko czterokrotnie mniejszą powierzchnią (5,05 mln m.kw). W następnej kolejności uplasowała się Grecja (4,8 mln m.kw.), Hiszpania (4,4 mln m.kw.), Włochy (4,3 mln m.kw.) i Francja (3,3 mln m.kw.).

Na siódmej pozycji wśród krajów Unii Europejskiej znalazła się Polska z powierzchnią 2,7 mln m.kw. kolektorów słonecznych.

Najmniej, bo tylko 22 tys. m.kw. powierzchni miały kolektory zainstalowane na Łotwie.
W Europie są także kraje, w których to rozwiązanie nie jest stosowane, należą do nich Estonia, Litwa czy Islandia. Są także takie kraje, gdzie to rozwiązanie się nie przyjęło, należą do nich Słowacja i Norwegia.

W roku 1990 (pierwszy rok, za który mamy dane statystyczne) powierzchnia zainstalowanych w Europie kolektorów słonecznych wynosiła 3,8 mln m.kw. działających w 14 krajach. Najwięcej w Grecji (1 488 tys. m.kw.), następnie we Francji (571 tys. m.kw), Austrii (461 tys. m.kw.), Niemczech (348 tys. m.kw.), Hiszpanii (262 tys. m.kw.) i Wielkiej Brytanii (205 tys. m.kw.). Łączna powierzchnia kolektorów pracujących w wymienionych krajach stanowiła blisko 86% wszystkich kolektorów w UE. W ostatnim roku (2019) udział tych krajów wynosił ok. 70%, co oznacza spadek o 16 pp. W międzyczasie tylko Niemcy znacząco zwiększyły swój udział w ogólnej powierzchni kolektorów słonecznych z 9% w 1990r. do 35,6% w 2019r. Wskaźnik ten wzrósł również w Hiszpanii z 6,8% w 1990r. do 8,1% w 2019r. W Grecji, która w 1990r. wyraźnie deklasowała pozostałe kraje, powierzchnia kolektorów wzrosła nieco ponad czterokrotnie, a to znacząco mniej niż w innych krajach, średnia dla UE to 15-krotność.

Powierzchnia zainstalowanych kolektorów słonecznych w Europie [tys. m.kw.]

Powierzchnia kolektorów słonecznych zainstalowanych w Polsce

W 2002 roku Polska dołączyła do krajów wykorzystujących kolektory słoneczne do produkcji energii cieplnej raportując zainstalowanie kolektorów o powierzchni 49 tys. m.kw.. Od tego roku możemy obserwować systematyczny wzrost powierzchni pracujących w naszym kraju kolektorów. Największe wzrosty mogliśmy obserwować w latach 2011- 2014, kiedy to roczny przyrost zainstalowanej powierzchni wynosił od 253 tys. m.kw. do 291 tys. m.kw. Od roku 2014 widoczny był spadek rocznych przyrostów powierzchni, po czym w roku 2018 powierzchnia zainstalowanych kolektorów wzrosła o 302 tys. m.kw. W ostatnim roku wzrost wyniósł 263 tys. m.kw.
Łącznie na koniec 2019r. w Polsce pracowały kolektory słoneczne o powierzchni blisko 2,7 mln m.kw.

Powierzchnia kolektorów słonecznych w Polsce [tys. m.kw.]

W ciągu ostatniego roku w Europie przybyło ponad 1 mln m.kw. powierzchni kolektorów słonecznych

Wzrost powierzchni kolektorów słonecznych o 1 mln m.kw. może wydawać się wysoki, ale w poprzednich latach kraje UE notowały wzrosty na poziomie ponad 4 mln m.kw w roku 2008 oraz powyżej 3 mln m.kw. w latach 2009, 2010, 2011. Osiągnięty w 2019r. wzrost jest najniższy na przestrzeni ostatnich 20 lat.

Warto zaznaczyć, że na wzrost powierzchni kolektorów słonecznych w UE w ostatnim roku największy wpływ miała Polska. Powierzchnia kolektorów słonecznych w naszym kraju wzrosła w 2019r. o 263 tys. m.kw. Wysoki wzrost zanotowała również Hiszpania (207 tys. m.kw.), Grecja (177 tys. m.kw.) i Włochy (147 tys. m.kw.). Łączny wzrost w wymienionych krajach to prawie 800 tys. m.kw. W niektórych krajach zanotowano spadek powierzchni kolektorów – dotyczy to Austrii i Szwecji.

Rynek kolektorów słonecznych w Europie zwalnia

Kolektory słoneczne to nie jedyna technologia pozyskiwania i przetwarzania energii słonecznej, konkurują z innymi, nowszymi i często łatwiejszymi do zainstalowania rozwiązaniami takimi jak powietrzne pompy ciepła czy fotowoltaika. To przyczyniło się do spowolnienia na tym rynku, innym powodem może być nasycenie rynku.

Poniższy wykres obrazuje roczną dynamikę zmian powierzchni kolektorów w wybranych krajach z największą liczbą zainstalowanych kolektorów (Niemcy i Austria), w całej UE oraz w Polsce. Wyraźnie widoczny jest spadek dynamiki. W Niemczech i Austrii dynamika spadła z początkowych nawet ponad 30% wzrostów rok do roku do wartości poniżej 1% w Niemczech, a nawet poniżej zera w Austrii.

Pomimo różnic, co pokazuje krzywa dla Polski, to tendencja spadkowa jest wyraźnie, co potwierdza również krzywa dla całej UE.

Zmiana rok do roku powierzchni zainstalowanych kolektorów słonecznych [%]

Nasycenie rynku kolektorów słonecznych

Analizując dostępne dane mogliśmy przekonać się o łącznej powierzchni kolektorów słonecznych zainstalowanych w poszczególnych krajach, dowiedzieliśmy się w których krajach ta technologia pozyskiwania energii słonecznej się rozwija i jak szybko. Daje to ogólny obraz, ale nie pokazuje różnic między krajami wynikającymi z ich powierzchni czy liczby mieszkańców determinujących zapotrzebowanie na kolektory.

Poniżej zestawienie i mapa prezentujące wskaźnik powierzchni zainstalowanych kolektorów słonecznych w poszczególnych krajach w roku 2019 przypadających na 1000 mieszkańców.

Można przyjąć, przy pewnych ograniczeniach, że jest to wskaźnik nasycenia rynku kolektorów słonecznych.

Dla Polski ten wskaźnik w roku 2019 wynosił 71 m.kw/1000 mieszkańców, a to plasuje nas na 12 pozycji w UE. Ze względu na powierzchnię kolektorów nasz kraj jest na 7 pozycji w UE.

Najwyższy wskaźnik, zdecydowanie przewyższający wszystkie inne kraje, jest na Cyprze, gdzie na 1000 mieszkańców przypada 1237,7 m.kw. kolektorów. W następnej kolejności w Austrii – 570,1 m.kw i w Grecji = 453,9 m.kw. Niemcy z największą powierzchnią kolektorów słonecznych, są na 5 pozycji z 232,8 m.kw. , ponieważ wyprzedziła ich również Dania (329,8 m.kw/1000 mieszkańców).

Najmniejsze nasycenie, wśród krajów które korzystają z kolektorów słonecznych, wykazuje Rumunia, gdzie na 1000 mieszkańców przypada 10,5 m.kw. kolektorów, nieco więcej na Łotwie (11,3 m.kw.) i w Finlandii (13,2 m.kw.).

Powierzchnia kolektorów słonecznych zainstalowanych w poszczególnych krajach Europy w 2019r. przeliczeniu na 1000 mieszkańców w m.kw.

Wskaźnik powierzchni kolektorów słonecznych zainstalowanych w Europie na 1000 mieszkańców w 2019r. [m.kw.]

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu