Kogo nie stać na ogrzanie domu w Europie

Jaki odsetek obywateli skarży się na zimne mieszkania i domy w Europie? Jak często problem ten dotyka Polaków na tle innych krajów europejskich? Czy osoby o wyższych dochodach również borykają się z problemem ogrzania mieszkań?

Europejski filar praw socjalnych, wśród 20 zasad, wymienia energię jako usługę podstawową, do której każdy powinien mieć dostęp. Zasada dwudziesta stanowi, że Każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym wody, urządzeń sanitarnych, energii, transportu, usług finansowych i usług łączności cyfrowej. Wsparcie w dostępie do takich usług jest udzielane osobom potrzebującym.

Ponadto Komisja Europejska wydała zalecenia dotyczące ubóstwa energetycznego. Unijny Fundusz Sprawiedliwej Transformacji zapewnia pieniądze na poprawę efektywności energetycznej budynków, a także walkę z ubóstwem energetycznym i zapewnienie dostępu do czystej energii po przystępnych cenach.

Wśród wskaźników monitorujących realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej jest wskaźnik, który mierzy jaki odsetek ludności nie jest w stanie odpowiednio ogrzać swoich mieszkań / domów.

Wskaźnik służy do weryfikacji postępów w realizacji celu nr 1 i nr 7 zrównoważonego rozwoju. Cel 1 wzywa do wyeliminowania skrajnego ubóstwa i zmniejszenia ubóstwa względnego w ciągu najbliższych 15 lat, do zapewnienia dostępu do zasobów gospodarczych i naturalnych oraz technologii. Cel 7 wzywa m.in. do zapewnienia powszechnego dostępu do nowoczesnych usług energetycznych, poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia udziału energii odnawialnej, co powinno wpłynąć na ceny energii i jej dostępność również dla rodzin uboższych.

Eurostat publikuje corocznie informacje na temat populacji danego kraju, która uskarża się na niedogrzane mieszkania. Dane dla tego wskaźnika są gromadzone w ramach statystyk Unii Europejskiej, zbieranych w oparciu o badanie ankietowe w każdym europejskim kraju.

Niski poziom uzyskiwanych dochodów ma ścisły związek z brakiem możliwości odpowiedniego ogrzania domu/mieszkania przy wysokich kosztach energii i niskim standardzie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych.

Próg zagrożenia ubóstwem w UE został określony na poziomie 60 % krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji danej osoby (po transferach socjalnych).

Ile osób nie stać na odpowiednie ogrzanie domu w Europie?

W roku 2020 przeciętny wskaźnik niewystarczającego ogrzania mieszkań dla 27 państw członkowskich Unii Europejskiej wynosił 8,2%. Różnił się zasadniczo w zależności od poziomu uzyskiwanych dochodów. Osoby, których dochody kształtowały się powyżej 60% krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu znacznie rzadziej skarżyły się na brak możliwości zapewnienia odpowiedniego ogrzania domu - tylko 5,8%. W grupie osób, których dochody wynosiły poniżej 60% krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu, czyli poniżej progu zagrożenia ubóstwem, wskaźnik ten wynosił aż 20%, czyli co 5 osoba o takich dochodach nie była w stanie ogrzać mieszkania w zadawalającym stopniu.

Największy problem z ogrzaniem mieszkań w 2020r., wśród osób o dochodach poniżej progu zagrożenia ubóstwem, mieli Bułgarzy, prawie połowa z nich zgłosiła taki problem (49,2%), w następnej kolejności Cypryjczycy (41,6%), Grecy (38,8%), Portugalczycy (33,8%) i Litwini (33,6%).

Najmniej osób o podobnych dochodach zgłosiło problemy z ogrzaniem domu w Szwajcarii – tylko 0,3%, w dalszej kolejności w Finlandii i Islandii (2,6%), Norwegii (3,8%) i Austrii (4,2%).

Warto zwrócić uwagę, że mieszkańcy południa Europy częściej zgłaszają niezdolność do odpowiedniego ogrzania mieszkań. Może to być związane ze słabą efektywnością energetyczną budynków mieszkalnych, w tym z brakiem odpowiednich systemów grzewczych i izolacji, co prowadzi do wychładzania mieszkań w okresie zimowym.

Większość krajów z mroźnymi zimami, w tym kraje północnej Europy raportowały niższy odsetek osób z problemami w ogrzaniu mieszkań.

W Polsce w roku 2020 prawie 9% osób z niższymi dochodami, poniżej 60% mediany dochodu ekwiwalentnego, nie było w stanie ogrzać swoich mieszkań w zadawalającym stopniu.

Populacja, o dochodach poniżej 60% krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu, która nie była w stanie odpowiednio ogrzać domu w 2020r. (% ludności)

Osoby o dochodach powyżej 60% krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu znacznie rzadziej uskarżają się na brak możliwości odpowiedniego ogrzania mieszkań.

Analogicznie jak w przypadku osób z niskimi dochodami, także i w grupie z dochodami powyżej progu zagrożenia ubóstwem, najczęściej problem z odpowiednim ogrzaniem mieszkań zgłaszali Bułgarzy (20,7%), Litwini (20,4%), Cypryjczycy (17,5%), Portugalczycy (14,3%) i Grecy (12,0%).

Najniższy odsetek osób z wyższymi dochodami, które zgłosiły problemy z ogrzanie domu w 2020r., wykazała Szwajcaria (0,1%) i Norwegia (0,4%).

Polska z wynikiem 2,2% zajmuje 12 pozycję wśród krajów z niskim odsetkiem osób uskarżających się na niedogrzane mieszkania.

Populacja, o dochodach powyżej 60% krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu, która nie była w stanie odpowiednio ogrzać domu w 2020r. (% ludności)

Ile osób w Polsce ma problemy z ogrzaniem domu?

Analiza wskaźnika niewystarczającego ogrzania mieszkań na przestrzeni ostatnich lat pokazuje poprawę w tym zakresie. Widoczna ona jest na przykładzie Polski, w roku 2005 ponad 50% osób o dochodach poniżej progu zagrożenia ubóstwem wskazywało, że nie było w stanie odpowiednio ogrzać swoich mieszkań. W następnych latach widoczny jest systematyczny spadek wskazań wskaźnika, który w roku 2020 wynosił 8,9%, czyli zmniejszył się aż o 42,3 punkty procentowe.

Spadek nastąpił również w grupie osób o wyższych dochodach, tu wskaźnik w roku 2005 wynosił 29,1% i zmniejszył się o 26,9 pp. do poziomu 2,2% w roku 2020.

Polska należy do nielicznych krajów w Europie z wyraźnym trendem spadkowym liczby osób z problemami z ogrzaniem swoich mieszkań i jest niewątpliwym liderem pod względem skali spadku wskaźnika. W populacji o niskich dochodach, prócz Polski, trend spadkowy występuje jeszcze na Łotwie, gdzie wskaźnik z poziomu 44,7% w roku 2005 spadł do 13,2% w 2020r., w Portugalii odpowiednio z 62,1% do 33,8% i w Belgii z 29,0% do 12,6%.
W Bułgarii, która wykazała najwięcej osób narzekających na brak możliwości odpowiedniego ogrzania mieszkań w roku 2020, również odnotowano wysoki spadek wskaźnika – w latach 2005-2010 osób narzekających było ponad 80% (najwięcej w 2010r. – 83,3%).

Populacja, która nie jest w stanie odpowiednio ogrzać domu w wybranych krajach 2005-2020 (% ludności)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu