Dochody Polaków na tle Europy

Na ile dochody Polaków odbiegają od dochodów innych Europejczyków? Mieszkańcy którego kraju cieszą się najwyższymi dochodami, a gdzie są najniższe. Jak zmieniają się dochody wraz z wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania? Jaki dochód pozwala z łatwością związać koniec z końcem?

Eurostat przy współpracy z narodowymi urzędami statystycznymi prowadzi Europejskie Badania Warunków Życia Ludności, których celem jest dostarczenie porównywalnych dla krajów Unii Europejskiej danych dotyczących warunków życia ludności.

Zgodnie z przyjętą przez Eurostat metodologią do pomiaru sytuacji dochodowej gospodarstwa domowego wykorzystywany jest „roczny ekwiwalentny dochód do dyspozycji”

Roczny ekwiwalentny dochód do dyspozycji

Dochód do dyspozycji gospodarstw domowych ustalany jest przez zsumowanie wszystkich dochodów pieniężnych otrzymanych w ciągu roku ze wszystkich źródeł przez każdego z członków gospodarstwa domowego (dochody z pracy, inwestycji i świadczeń socjalnych) i odliczenie zapłaconych podatków  i składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne. Aby odzwierciedlić różnice co do wielkości i składu gospodarstw domowych, suma ta jest dzielona przez liczbę „równoważnych dorosłych” za pomocą standardowej skali ekwiwalentności, w której przyjmuje się wartość 1,0 dla pierwszej osoby dorosłej w gospodarstwie domowym, 0,5 dla każdej kolejnej w wieku 14 lat lub starszej oraz 0,3 dla osób w wieku poniżej 14 lat. Otrzymany wynik nazywany jest ekwiwalentnym dochodem do dyspozycji i przypisywany jest każdemu członkowi gospodarstwa domowego.

Standard Siły Nabywczej PPS (Purchasing Power Standard)

PPS oznacza wspólną umowną jednostkę walutową stosowaną w Unii Europejskiej do przeliczeń zagregowanych danych ekonomicznych dla potrzeb porównań przestrzennych, w taki sposób, aby wyeliminować różnice w poziomach cen między państwami członkowskimi (definicja zamieszczona w Rozporządzeniu (WE) nr 1445/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 grudnia 2007 r. ustanawiającym wspólne zasady dostarczania podstawowych informacji w sprawie parytetów siły nabywczej oraz ich wyliczenia i rozpowszechniania).

Roczne dochody Europejczyków

Średni dochód w Unii Europejskiej na osobę w 2016r. (rozumiany jako średni ekwiwalentny dochód netto do dyspozycji) wynosił wg standardu siły nabywczej 18 770,5 PPS, co stanowiło równowartość 18 837 EUR.  Mediana dochodów kształtuje się na poziomie 16451,6 PPS i 16 529 EUR.

W Polsce średni dochód w  2016r. wynosił 6 659 EUR, a w przeliczeniu na standard siły nabywczej 12 281 PPS – był niższy od średniej unijnej o prawie 35% w PPS, a w EUR aż o 64,6%. Połowa z nas dysponowała dochodami na poziomie 10 850 PPS (mediana) co stanowiło równowartość 5 884 EUR.

Najniższymi dochodami w Europie dysponowali Rumuni 5 378 PPS , w następnej kolejności Bułgarzy 8 332 PPS i Węgrzy 4 768 PPS. Niższe od Polaków dochody roczne uzyskali w 2016r. mieszkańcy Chorwacji, Grecji, Łotwy, Słowacji i Litwy.   

Najwyższymi dochodami w przeliczeniu na mieszkańca dysponowali Luksemburczycy 32 717 PPS, Szwajcarzy 31 131 PPS i Norwegowie 31 034 PPS. Tu interesujące może być porównanie średnich dochodów w tych państwach w EUR gdzie rozbieżności są znacznie wyższe niż po przeliczeniu na standard siły nabywczej PPS.

Średni ekwiwalentny dochód netto Europejczyków w EUR i wg standardu siły nabywczej PPS	Mediana dochodów netto Europejczyków w EUR i wg standardu siły nabywczej PPS

Średnie dochody mężczyzn i kobiet w Europie

Średni dochód w Unii Europejskie uzyskany w 2016r.  przez mężczyzn wynosił 19 141,7 PPS i był o 3,8% wyższy od  dochody jakim dysponowały kobiety (18 415,1 PPS). W Polsce mężczyźni uzyskali średni roczny dochód w wysokości 12 394 PPS, a kobiety 12 174 PPS – różnica wyniosła 1,8% na niekorzyść kobiet. W wszystkich krajach w Europie dochody kobiet są niższe. Największa różnica występuje w Belgii gdzie dochody mężczyzn są o 6,3% wyższe od kobiet, w Szwajcarii (5,9%), Norwegii (5,6%), w Czechach (5,5%), Estonii (5,4%), na Litwie (5,0%), w Niemczech (5,0%).  Najniższe różnice występują na Malcie (1,3%), w Hiszpanii (1,6%), różnice na takim samym poziomie jak w Polsce - 1,8% spotkamy w Irlandii i Francji.

Jak różnią się średnie dochody netto mężczyzn i kobiet w Europie [PPS]

Jak zmienia się średni dochód Europejczyka z jego wiekiem

Najniższym ekwiwalentnym dochodem Europejczycy dysponują między 18 a 24 rokiem życia – wynosi on 16 967 PPS, najwyższym między 50 a 64 rokiem życia – 20 843 PPS. W Polsce również osoby w wieku 18 - 24 lata osiągają najniższe dochody ( 10 862 PPS), ale najwyższe dochody Polacy uzyskują w miedzy 25 a 49 rokiem życia (12 999 PPS), chociaż różnica do następnego przedziały 50 – 64 nie jest duża i wynosi 3,7%.

Różnica między najwyższymi a najniższymi dochodami rocznymi dla mieszkańców Unii wynosi 3 876 PPS – grupa wiekowa o najwyższych dochodach osiąga dochód o prawie 23% wyższy od grupy o dochodach najniższych. Dla Polski różnica wyniosła  2 137 PPS, a w procentach wyniosła blisko 20%.

Najwyższymi ekwiwalentnymi dochodami mogą cieszyć się Norwegowie miedzy 50 a 64 rokiem życia (38 323 PPS), przy czym między 55 a 64 jest nawet jeszcze nieco wyższy (38 959 PPS). 

Aby ocenić różnice w dochodach miedzy grupami wiekowymi w poszczególnych krajach przyjęto dochód osób powyżej 65 roku życia za podstawę (100%) – wyniki można prześledzić na poniższym wykresie.

Osoby poniżej 65 lat są grupą o najniższych dochodach w Estonii i ich dochody najbardziej odstają od pozostałych grup – są niższe o 51 % od dochodów uzyskiwanych przez Estończyków w wieku 18 -24 lata, o 65% niższe od osób w wieku 25 -49 i o 49% niższe od grupy w wieku 50 - 64 lata.

W Polsce ta grupa również osiąga najniższe dochody ale różnice są znacząco niższe i wynoszą odpowiednio dla przedziału 18 -24 (1%), 25 – 49 (12%) , 50 – 64 (8%). Należy pamiętać że mówimy o ekwiwalentnym dochodzie rocznym netto a ten zależy od składu gospodarstwa domowego.

W Luksemburgu osoby powyżej 65 roku życia dysponują najwyższymi dochodami ale jest to wyjątek w Europie.

Średni ekwiwalentny dochód netto w Polsce i UE wg wieku mieszkańca [PPS]

Średni ekwiwalentny dochód netto w grupach wiekowych Europejczyków [PPS]	Jak różnią się dochody netto w zależności od wieku Europejczyków – za podstawę przyjęto dochód osób powyżej 65 lat [%]

Roczne dochody netto w zależności od składu gospodarstwa domowego

W większości państw europejskich dochody osób w gospodarstwach domowych bez dzieci są wyższe od osób, które żyją w gospodarstwach domowych z dziećmi na utrzymaniu z wyjątkiem Estonii, Danii, Łotwy i Słowenii gdzie sytuacja jest odwrotna. W Finlandii różnice nie występują.  Największe różnice na niekorzyść osób żyjących w gospodarstwach z dziećmi występują na Słowacji (19%), w Luksemburgu (19%), w Rumunii (16%), Francji (16%), we Włoszech (16%).

W Polsce najniższymi dochodami dysponują osoby żyjące w gospodarstwach, w których jedna osoba dorosła ma na utrzymaniu dzieci (9 481 PPS), o niemal 12% wyższe dochody mają osoby w gospodarstwach jednoosobowych. Najwyższe dochody w przeliczeniu na osobę mają do dyspozycji gospodarstwa domowe składające się z dwóch osób dorosłych (14 305 PPS), o 51% wyższe od osób o dochodach najniższych.

Różnice w dochodach netto rodzin bez dzieci i rodzin z dziećmi na utrzymaniu w Europie [PPS]	Średni ekwiwalentny dochód netto na osobę w gospodarstwach domowych w Polsce [PPS]

Jak poziom wykształcenia wpływa na dochód Europejczyków

Osoby z wykształceniem średnim pierwszego stopnia, podstawowym i niższym uzyskiwały średni ekwiwalenty dochód roczny w Polsce na poziomie 8 636 PPS, był to dochód ponad dwukrotnie wyższy od dochodu tej grupy w Rumunii, ale też trzykrotnie niższy od dochodu Norwegów z podobnym wykształceniem.

Osoby z wykształceniem średnim i policealnym w Polsce uzyskiwały dochód w wysokości 11 180 PPS, w Rumunii 5 528 PPS (to najniższy dochód dla tej grupy w Europie), a najwyższym dochodem mogą cieszyć się mieszkańcy Luksemburga 32 851 PPS.

Najwyższy dochód mają do dyspozycji osoby z wyższym wykształceniem, dotyczy to wszystkich państw w Europie. W Polsce średni dochód osób z wyższym wykształceniem wynosił 17 762 PPS – tu zróżnicowanie między państwami jest najmniejsze,  dochody Polaków są o 87% wyższe od najniższych w Europie osiąganych przez Rumunów i ponad dwukrotnie niższe od najwyższych jakimi dysponują mieszkańcy Luksemburga.

Obserwujemy duże zróżnicowanie dochodów w poszczególnych krajach, osoby ze średnim i pomaturalnym wykształceniem dysponują wyższymi dochodami od osób z niższym wykształceniem o 5,2% w Finlandii i aż o 88,5% wyższymi w Bułgarii.  Dochody osób z wyższym wykształceniem przewyższają dochody osób z grupy o najniższym wykształceniu od 29 % w Danii do 189% w Bułgarii.

W większości krajów Europy niezależnie od poziomu wykształcenia mężczyźni dysponują wyższymi dochodami niż kobiety, ale są wyjątki np. kobiety z grupy o najniższym wykształceniu dysponują wyższymi dochodami niż mężczyźni w Szwajcarii (+7%), Chorwacji (+6%), Grecji (+5%), Rumunii (+2%), w Polsce (+2%).  Przy średnim i pomaturalnym wykształceniu kobiety w Polsce uzyskują dochód o 3% niższy niż mężczyźni o takim samym wykształceniu. Wraz ze wzrostem wykształcenia różnica miedzy dochodami mężczyzn i kobiet z wyższym wykształceniem w Polsce rośnie i wynosi 12%  na niekorzyść kobiet.

Średni ekwiwalentny dochód netto na osobę wg poziomu wykształcenia w Europie [PPS]	Jak wykształcenie wpływa na dochód netto Europejczyków – za podstawę przyjęto dochód uzyskiwany przez osoby z wykształceniem podstawowym i średnim I stopnia w PPS [%]

Różnice w dochodach w mieście i na wsi

Wśród osób mieszkających na wsi przeciętny roczny dochód ekwiwalentny dla 28 krajów UE wyniósł 16 583 PPS. Osoby mieszkające w miasteczkach i na przedmieściach dużych miast dysponowali dochodem o 16% wyższym (19 314 PPS), a Europejczycy z dużych miast mogli cieszyć się dochodami jeszcze wyższymi 20 150 PPS.

Polacy mieszkający na wsi w 2016r. dysponowali dochodem w wysokości 12 736 PPS, ci którzy mieszali w mniejszych miastach i na przedmieściach – 12 617 PPS, a mieszkańcy dużych miast w Polsce – 14 472 PPS.  Różnica między dochodami uzyskiwanymi przez osoby mieszkające w dużych miastach i na wsi w Unii Europejskiej wynosi 22%, w Polsce jest wyższa – 39%.

Dystans dzielący nas od średniej unijnej jest różny w zależności od lokalizacji zamieszkania, dla osób żyjących w miastach wynosi 39%, dla osób mieszkających w miasteczkach i na przedmieściach wynosi 53%, a najwyższy jest na wsi – 59%.

W większości krajów w Europie osoby mieszkające w miastach dysponują wyższymi dochodami od osób z pozostałych lokalizacji, wyjątkiem jest tu Wielka Brytania i Norwegia gdzie osoby mieszkające na wsi dysponują najwyższymi dochodami a te z miasta najniższymi.  Najniższe dochody uzyskują również mieszkańcy Belgijskich miast, ale tu grupą o najwyższych dochodach są mieszkańcy miasteczek i przedmieść.

Średni ekwiwalentny dochód netto wg miejsca zamieszkania w Europie [PPS]	Jak miejsce zamieszkania wpływa na dochodów netto Europejczyków – za podstawę przyjęto dochód uzyskiwany przez osoby mieszkające na wsi w PPS [%]

Średnie dochody właścicieli i najemców

Osoby zamieszkujące nieruchomość mieszkaniową (mieszkanie, dom), która jest ich własnością dysponują wyższymi dochodami od osób, które wynajmują mieszkanie czy dom.  Dotyczy to wszystkich państw europejskich, a jedynym wyjątkiem jest Bułgaria, gdzie osoby wynajmujące uzyskują wyższe dochody.

 W Polsce osoby ze statusem właściciela dysponują dochodami na poziomie 12 350 PPS o 11% wyższym od wynajmujących  (11 125 PPS).

Największe różnice pomiędzy dochodami właścicieli i najemców występują w Norwegii (72%), Holandii (60%), Szwecji (49%), Luksemburgu (49%), Irlandii (48%), Wielkiej Brytanii (48%), Francji (46%). Najmniejsze różnice miedzy dochodami w zależności od statusu własnościowego nieruchomości mieszkalnej występują w Rumunii (4%), Grecji (5%), Estonii (6%), Polsce (11%).

Średni ekwiwalentny dochód netto na osobę wg statusu własnościowego nieruchomości mieszkaniowej w Europie [PPS]	Średni dochód właścicieli w stosunku do dochodów najemców [%]

Przy jakim dochodzie Europejczycy z trudem wiążą koniec z końcem

Opierając się na wynikach badania stwierdzono, że w Polsce osoby dysponujące dochodem w wysokości 10 155 PPS mają problemy z utrzymaniem się, deklarowały różny stopień trudności „związania końca z końcem” . Polacy osiągający dochody o 57% wyższe deklarowali, że udaje im się dość łatwo związać koniec z końcem – dochody wystarczaj na pokrycie kosztów utrzymania.

Przy rocznym dochodzie ekwiwalentnym na poziomie 11 170 PPS Polacy maja pewne, ale niewielkie problemy z pokryciem kosztów utrzymania, przy dochodzie 9 166 PPS deklarują, że z trudem wiążą koniec z końcem, a osoby dysponujące dochodem 7 570 PPS z wielkim trudem radzą sobie z utrzymaniem.

Dochód na poziomie 14 767 PPS pozwala dość łatwo radzić sobie z kosztami utrzymania, przy dochodach w wysokości 18 746 jest łatwo, a Polacy osiągający dochody w wysokości 19 666 PPS radzą sobie bardzo łatwo.

Nasze potrzeby dostosowane są do możliwości, poziom przy którym deklarujemy że z łatwością możemy pokryć koszty utrzymania w innych krajach mieszkańcy mają poważne problemy aby związać koniec z końcem.

Średni ekwiwalentny dochód netto a zdolność związania końca z końcem w Europie [PPS]	Przy jakim dochodzie netto Europejczycy z trudem  wiążą koniec z końcem [PPS]	Przy jakim dochodzie netto Europejczycy z łatwością wiążą koniec z końcem [PPS]

Nierówności dochodowe na tle krajów Unii Europejskiej

Współczynnik Giniego

Współczynnik Giniego jest miarą nierówności rozkładu dochodów w danym kraju. W skali od 0 do 100, przyjmuje się, że 0 oznacza idealną równość w społeczeństwie gdyby wszystkie osoby miały ten sam dochód, a 100 oznacza maksymalny poziom nierówności gdyby wszystkie osoby poza jedną miały dochód zerowy. Im wyższa jest wartość wskaźnika, tym większy jest stopień koncentracji dochodów i większe jest ich zróżnicowanie. Współczynnik Giniego opiera się na ekwiwalentnym dochodzie do dyspozycji każdego człowieka.

Największe nierówności dochodowe w 2016r. występowały w Bułgarii, na Litwie, w Rumunii, na Łotwie i w Hiszpanii. Najmniejsze na Słowacji, W Słowenii, Norwegii, Czechach i Finlandii.

Nierówność dochodów mierzona współczynnikiem Giniego różniła się o 14 punktów w całej Europie w 2016r.  i była wyższa o 0,6 p.p. w stosunku do roku 2010.

Polska plasuje się nieco powyżej średniej unijnej. Nierówności dochodowe obniżały się w latach 2010-2016 o 1,3 pkt. procentowe.

Na 30 krajów analizowanych w badaniu, rozbieżności w dochodach zmniejszyły się między rokiem 2010 a 2016 w 11 krajach (w tym w Polsce) od 1,8 p.p. w Chorwacji do 0,1 p.p. na Malcie. W dwóch państwach (Finlandia, Litwa) pozostały na tym samym poziomie, a w pozostałych 17 krajach nierówności pogłębiły się, od 0,2 p.p. w Portugali, Niemczech i Czechach do 5,1 p.p. w Bułgarii.

Zmiana współczynnika Giniego w Europie w latach 2010 -2016

źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat - dane za 2016r.