Bezpieczeństwo żywnościowe w Polsce i UE

Wyeliminowanie głodu, osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego oraz lepsze odżywianie, a także promowanie zrównoważonego rolnictwa to cel nr 2, zapisany w Agendzie ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo mogą stanowić źródło żywności dla wszystkich ludzi i przynosić godny dochód, przyczyniając się do rozwoju obszarów wiejskich, a jednocześnie do ochrony środowiska.

Obecnie dostrzegamy, że zmiany klimatyczne mają wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe. Gleba, woda pitna, oceany, lasy oraz różnorodność biologiczna ulegają szybkiej degradacji.

Zmiany klimatyczne zwiększają ryzyko występowania katastrof naturalnych, takich jak susze czy powodzie. Wielu ludzi zamieszkujących obszary wiejskie nie jest już w stanie dłużej utrzymywać się z pracy w rolnictwie i zmuszone jest migrować do miast w poszukiwaniu środków do życia.

Z informacji Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) wynika, że na świecie co dziewiąta osoba cierpi z powodu niedożywienia, czyli ponad 800 milionów ludzi.

Większość ludzi głodujących żyje w krajach rozwijających się, gdzie z powodu niedożywienia cierpi ok. 13% populacji. Najwięcej ludzi głodujących żyje w Azji, a problem ten dotyka aż dwie trzecie jej populacji.

Co roku na świecie ponad 3 mln dzieci poniżej piątego roku życia umiera z powodu słabego odżywiania. Jest ono przyczyną prawie połowy zgonów dzieci w tej grupie wiekowej.

Poważne niedożywienie powoduje u milionów dzieci zburzenia rozwoju oraz zbyt niski wzrost. W krajach rozwijających się co trzecie dziecko cierpi na zahamowanie wzrostu.

Około 40% obecnej światowej populacji ludzi utrzymuje się z rolnictwa, stanowi ono największe źródło przychodu i miejsce pracy dla ubogich gospodarstw wiejskich.

Do 80% światowego zapotrzebowania na żywność zaspokajanych jest przez 500 milionów małych gospodarstw rolnych, zależnych przede wszystkim od opadów deszczu.

Począwszy od 1900 roku utraciliśmy 75% światowej różnorodności w uprawach rolnych.

1,4 miliarda ludzi nie ma dostępu do elektryczności – większość z nich zamieszkuje obszary wiejskie w krajach rozwijających się. W wielu regionach niedostateczny dostęp do energii elektrycznej to podstawowa bariera uniemożliwiająca zmniejszenie głodu na świecie.

Światowy system żywnościowy i rolniczy, wymaga gruntownych zmian, aby wyżywić wszystkich ludzi. ONZ szacuje, że w 2050 roku liczba niedożywionych osób wzrośnie o kolejne 2 miliardy ludzi. Dlatego inwestycje w rolnictwo mają kluczowe znaczenie dla zwiększenia zdolności produkcyjnych, z kolei wprowadzenie zrównoważonych systemów produkcji żywności powinno wpłynąć na znaczne obniżenie ryzyka głodu.

Działania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego na świecie

Zadania zamieszczone w Agendzie ONZ na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 przypisane do celu 2:

2.1  Do 2030 roku wyeliminować głód i zapewnić wszystkim ludziom, w szczególności ubogim i narażonym na zagrożenia, w tym niemowlakom, dostęp do bezpiecznej, pożywnej żywności w wystarczającej ilości przez cały rok.

2.2  Do 2030 roku wyeliminować wszelkie formy niedożywienia, do 2025 roku zrealizować uzgodnione na szczeblu międzynarodowym zadania, dotyczące niedorozwoju fizycznego dzieci poniżej 5 roku życia, a także zaspokoić potrzeby żywnościowe dorastających dziewcząt, ciężarnych i karmiących kobiet oraz osób starszych.

2.3  Do roku 2030 podwoić wydajność rolnictwa oraz przychody małych producentów żywności, szczególnie kobiet, ludności autochtonicznej, małych, rodzinnych gospodarstw rolnych, pasterzy i rybaków, między innymi poprzez bezpieczny i równy dostęp do ziemi oraz innych zasobów i czynników produkcji, a także do wiedzy, usług finansowych, rynków i możliwości dodatkowych zarobków oraz zatrudnienia poza sektorem rolnictwa.

2.4  Do 2030 roku zapewnić powstanie systemów zrównoważonej produkcji żywności i wdrożyć mechanizmy prężnego rolnictwa, umożliwiające zwiększenie produkcji i wydajności, wspomagające podtrzymanie ekosystemów, zwiększające ich zdolności adaptacji do zmian klimatu, ekstremów pogodowych, suszy, powodzi i innych katastrof, i stopniowo poprawiające jakość gleby i gruntu.

2.5  Do 2020 roku utrzymać różnorodność genetyczną nasion, roślin uprawnych i zwierząt hodowlanych oraz powiązanych z nimi dzikich gatunków, poprzez m.in. właściwe, służące ochronie różnorodności zarządzanie bankami nasion i roślin na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym oraz promowanie dostępu do dóbr i zapewnienie sprawiedliwego, równego podziału korzyści, wynikających z wykorzystywania zasobów genetycznych i odnoszącej się do nich wiedzy tradycyjnej, zgodnie z międzynarodowymi ustaleniami.

2.A  Zwiększyć, między innymi poprzez wzmocnioną współpracę międzynarodową, inwestycje w infrastrukturę obszarów wiejskich, badania naukowe w dziedzinie rolnictwa i usług, rozwoju technologii i banków genetycznych roślin i zwierząt hodowlanych, w celu wzmocnienia zdolności produkcyjnych krajów rozwijających się, szczególnie krajów najsłabiej rozwiniętych.

2.B  Zmniejszyć istniejące i zapobiec kolejnym restrykcjom i nieprawidłowościom na światowych rynkach rolnych, między innymi poprzez równoczesną eliminację wszystkich form subwencji dla eksportu rolnego oraz wszystkich innych praktyk powodujących podobne efekty, zgodnie z zaleceniem Rundy rozwoju z Dohy.

2.C Wprowadzić rozwiązania zapewniające właściwe funkcjonowanie rynków produktów żywnościowych i ich pochodnych oraz ułatwić bieżący dostęp do informacji rynkowych, w tym na temat rezerw żywnościowych, w celu ograniczenia skrajnej niestabilności cen żywności.

Zadania dla Unii Europejskiej w zakresie walki z głodem i niedożywieniem oraz zapewnieniem bezpieczeństwa żywnościowego

W Unii Europejskiej problem głodu nie występuje. Realizacja celu 2. zrównoważonego rozwoju na poziomie krajów członkowskich UE koncentruje się na zrównoważeniu produkcji rolnej i jej wpływie na środowisko.

UE wyznaczyła sobie za cel osiągnięcie udziału upraw ekologicznych na poziomie 25% całkowitej powierzchni gruntów rolnych do 2030 roku.

W przeciwieństwie do wielu obszarów świata, których ludność cierpi z powodu głodu, głównym problemem żywieniowym Unii Europejskiej jest otyłość, która może również szkodzić zdrowiu, niekorzystnie wpływać na systemy zdrowotne i społeczne krajów, a także na produktywność i wzrost gospodarczy.

Tendencje ostatnich pięciu lat dotyczące rentowności i zrównoważenia produkcji rolnej były korzystne. Wydajność pracy w rolnictwie w krajach członkowskich Unii Europejskiej poprawiła się. Rośnie obszar upraw ekologicznych, zmniejsza się stosowanie pestycydów.

Chociaż widoczne są również negatywne skutki produkcji rolnej, tj. wzrost emisji amoniaku z rolnictwa, czemu towarzyszy wzrost stężenia azotanów w wodach podziemnych.

Ten artykuł jest częścią zestawu raportów na temat realizacji celów zrównoważonego rozwoju w Unii Europejskiej oraz w krajach członkowskich, w tym w Polsce.

Monitorowanie 2. celu zrównoważonego rozwoju w UE koncentruje się na tematach bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonej produkcji rolnej i negatywnych skutków produkcji rolnej oraz osiągniecia zdrowej diety.

Przejście na zdrowsze odżywianie może potencjalnie zmniejszyć presję na grunty rolne i poprawić bioróżnorodność, a jednocześnie zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych, generując dodatkowe korzyści dla zdrowia ludzkiego.

Eurostat monitoruje realizację polityki Unii Europejskiej odnośnie wytyczonych celów, w tym celów zrównoważonego rozwoju. Wskaźnikami służącymi do monitorowania celów UE w zakresie walki z głodem i niedożywieniem są:
 

• Wskaźnik otyłości BMI,
• Zrównoważona produkcji rolna, w tym:
  • rolniczy dochód czynników produkcji,
  • rządowe wsparcie badań i rozwoju w rolnictwie,
  • powierzchnia upraw ekologicznych,
  • wpływ produkcji rolnej na środowisko,
  • erozja gleby przez wodę,
  • bioróżnorodność.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu i ONZ