Bezpieczeństwo na drogach w Polsce i Europie

Według szacunków, każdego roku w wypadkach drogowych w Unii Europejskiej, około 120 000 osób odnosi poważne obrażenia. W 2019 roku codziennie ginęło około 62 osób na drogach UE. Liczba ofiar, które giną w wypadkach drogowych, niestety stawia Polskę w czołówce państw z najgorszymi wynikami.

Wypadki drogowe to indywidualne tragedie i poważny problem dla zdrowia publicznego, ale również wiążą się one z ogromnymi kosztami ekonomicznymi.

W 2010 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat „W kierunku europejskiego obszaru bezpieczeństwa ruchu drogowego: kierunki polityki w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego na lata 2011–2020”, w którym wyznaczony został cel zmniejszenia o połowę ogólnej liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych w UE do 2020 r. w porównaniu z 2010 r.

Pomimo braku pełnych danych za rok 2020, można już stwierdzić, że tego celu nie udało się osiągnąć na poziomie Unii Europejskiej.

Eurostat publikuje dane informujące o liczbie ofiar wypadków drogowych oraz podaje wskaźniki ofiar śmiertelnych na 100 000 mieszkańców w poszczególnych krajach.

Wskaźnik ten mierzy liczbę ofiar śmiertelnych wypadków drogowych, w tym kierowców i pasażerów pojazdów silnikowych i rowerów, a także pieszych.

Osoby, które umierają do 30 dni po zaistnieniu wypadku drogowego, w którym uczestniczyły, są również zaliczane do ofiar śmiertelnych wypadków drogowych.

Wskaźnik podaje liczbę ofiar śmiertelnych, które zginęły w wyniku wypadków drogowych, w przeliczeniu na 100 000 osób. Liczba ludności danego kraju przyjmowana do wyliczenia wskaźnika to średnia arytmetyczna liczby ludności na dzień 1 stycznia z dwóch kolejnych lat.

Wskaźnik wchodzi w skład zestawu wskaźników monitorujących realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju UE. Służy do weryfikacji postępów w realizacji celu 11 zrównoważonego rozwoju miast i osiedli ludzkich oraz celu nr 3 dotyczącego dobrego zdrowia i samopoczucia obywateli, które są ujęte w priorytetach Komisji Europejskiej w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

Według celu 11 zrównoważonego rozwoju, miasta powinny być osiedlami ludzkimi przyjaznymi dla środowiska, które sprzyjają bezpieczeństwu osobistemu, dzięki rozsądnemu i przemyślanemu zarządzaniu i planowaniu przestrzennemu.

Liczba ofiar śmiertelnych w ruchu drogowym w Europie

Według najnowszych danych, w 2019r. w 27 krajach UE w wypadkach drogowych straciło życie 22 756 osób. Ponad połowa (54,3%) to ofiary wypadków w 4 krajach unijnych: we Francji, we Włoszech, w Niemczech i w Polsce.

Polska pod względem bezwzględnej liczby ofiar w 2019r. była, w tym niechlubnym rankingu, na czwartym miejscu.

Liczba ofiar śmiertelnych w ruchu drogowym w Europie według rodzaju dróg w 2019r.

Najwięcej osób ginie na drogach wiejskich. W 2019r. odsetek osób, które straciły życie na wiejskich drogach we Francji wynosił 60,0%, w Niemczech 57,7%, w Polsce 57,1% a we Włoszech 48,3%. Pomijając kraje europejskie, w których nie ma autostrad bądź nie podają danych w rozbiciu na rodzaje dróg, najwyższy odsetek ofiar na drogach wiejskich wykazała Irlandia (87,9%), Norwegia (83,3%), Finlandia (80,1%) i Luksemburg (72,7%). W nielicznych krajach drogi wiejskie były bardziej bezpieczne niż miejskie w 2019r., należą do nich Rumunia, gdzie na drogach miejskich zginęło 65,1% Cypr (61,5%), Portugalia (57,3%), Chorwacja (55,2%) i Grecja (53,8%).

Udział ofiar śmiertelnych na autostradach był najniższy i kształtował się od 2,3% w Niemczech do 19,4% w Hiszpanii.

Najmniej osób zginęło w wypadkach drogowych w krajach o najmniejszej liczbie ludności, takich jak Islandia, Malta, Luksemburg, Estonia czy Cypr. Bardziej miarodajnym wskaźnikiem, mówiącym o skali zjawiska, jest liczba ofiar w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców danego kraju.

Według tego wskaźnika, najmniej osób zginęło na drogach Islandii (1,7 na 100 tys. mieszkańców), w następnej kolejności w Norwegii (2,0), Szwajcarii i Szwecji (2,2) oraz Irlandii I Wielkiej Brytanii (2,8). Na drugim biegunie są kraje z ponad 4-krotnie wyższym wskaźnikiem ofiar. Najgorszy wynik w 2019r. zanotowano w Rumunii (9,6), następnie w Bułgarii (9,0), a na trzeciej niechlubnej pozycji jest Polska z wynikiem 7,7 ofiar śmiertelnych na 100 tys. mieszkańców.

Kraje z największą bezwzględną liczbą ofiar wykazały wskaźniki w przeliczeniu na liczbę mieszkańców znacząco niższe od Polski nawet dwukrotnie i tak Francja (4,8), Włochy (5,3), Niemcy (3,7).

Liczba ofiar śmiertelnych w ruchu drogowym na 100 000 mieszkańców w Europie

Porównanie wskaźników z ostatniego roku do wykazanych w roku 2010 i 2000 pokazuje na ile bezpieczeństwo na drogach poprawiło się w poszczególnych krajach.

Rok 2010 jest punktem odniesienia dla unijnego celu zmniejszenia o połowę liczby ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych do roku 2020. Nie mamy jeszcze danych za rok 2020, ale już wstępne szacunki pokazują, że ten cen nie został osiągnięty. W 2019r. liczba ofiar wypadków drogowych w 27 krajach UE była o ok. 24% niższa niż w roku 2010, a w odniesieniu do roku 2000 o prawie 60%.

Cel przyjęty dla całej Unii udało się uzyskać jedynie w Norwegii, gdzie już w 2019r. liczba ofiar wypadków drogowych była niższa o 53,5% niż w roku 2010. Najbliżej celu była Szwajcaria z wynikiem (-47,6%), Luksemburg (-44,4%) i Grecja (-43,1%).

Są też państwa, które zamiast spadku liczby ofiar wykazują wzrost do roku 2010, należą do nich Holandia (+6,3%) i Malta (+3,2%).

W Polsce liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w 2019r. była o 25,2% niższa niż w roku 2010, to spadek nieco wyższy niż wyniosła średnia unijna. W porównaniu do roku 2000 liczba ofiar zmniejszyła się o ponad połowę (53,3%).

W odniesieniu do roku 2000 bezpieczeństwo na drogach najbardziej poprawiło się na Islandii, gdzie liczba ofiar spadło o 85,1%. W następnej kolejności w Luksemburgu (-79,9%), Irlandii (-74,5%), na Łotwie (-74,3%), w Hiszpanii (-73,9%), Norwegii (73,7%), Estonii (73,3%) i Szwajcarii (73,2%).

Najmniejsze postępy w zakresie bezpieczeństwa na drogach wykazała Rumunia – liczba ofiar spadła w stosunku do roku 2000 o 12,7%, w następnej kolejności Malta (-15,8%) i Bułgaria (-27,4%).

Spada liczba ofiar wypadków drogowych w Europie

Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach przynoszą efekty, widać wyraźny trend spadkowy liczby ofiar śmiertelnych. Wzrost bezpieczeństwa, a co za tym idzie spadek liczby ofiar wypadków jaki udało się osiągnąć od roku 2000 do 2010 był znaczny. Niestety od 2010r. postępy nie są już tak zauważalne, a w niektórych krajach wręcz liczba ofiar utrzymuje się od kilku lat na niezmienionym poziomie. Poprawa bezpieczeństwa będzie wymagała dodatkowych działań, ponieważ jak pokazują dane, obecne nie są już skuteczne.

Wskaźnik ofiar śmiertelnych w ruchu drogowym na 100 000 mieszkańców w latach 2000-2019

Najwięcej osób w Polsce ginie na wiejskich drogach

W 2000 roku na polskich drogach zginęło 6294 osoby, w tym 3370 na drogach wiejskich, 2880 na drogach miejskich i 44 osoby na autostradach. W roku 2010 liczba ofiar była mniejsza o 2386 co oznacza spadek o prawie 38% w ciągu 10 lat, ale liczba ofiar wypadków drogowych w tymże 2010r. była ciągle bardzo wysoka 3908 osób (ponad 10 na 100 tys. mieszkańców). Na autostradach straciło życie 28 osób, na drogach miejskich – 1813, a na drogach wiejskich 2067.

W odniesieniu do roku 2000 liczba ofiar wypadków na drogach miejskich w 2019r. była o 59,1% mniejsza, a na drogach wiejskich spadek wyniósł 50,7%. Widoczne jest zahamowanie spadków od roku 2015. Wzrosła niestety liczba ofiar śmiertelnych na drogach wiejskich .

Rośnie liczba ofiar śmiertelnych na polskich autostradach, do 2010r. ich udział w ogólnej liczbie ofiar stanowił poniżej 1%, od 2015r. przekroczył 2%. W 2019r. na autostradach straciło życie 70 osób, co stanowi 2,4% wszystkich ofiar śmiertelnych.

Liczba ofiar wypadków na drogach w Polsce w latach 2000-2019

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat