Rozgraniczanie nieruchomości

Rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami.
 

Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przeprowadzają rozgraniczenie nieruchomości z urzędu lub na wniosek strony.
 

Postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości przeprowadza się z urzędu przy scaleniu gruntów, a także jeżeli jest brak wniosku strony, a potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny uzasadniają przeprowadzenie rozgraniczenia.

Postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie scalenia gruntów zastępuje postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości.
 

Na postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości nie służy zażalenie.
 

Czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Dokumenty stanowiące podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości

Podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości stanowią dokumenty:
 

1. stwierdzające stan prawny nieruchomości,
   1. odpisy z ksiąg wieczystych lub odpisy dokumentów znajdujących się w zbiorze dokumentów,
   2. wypisy aktów notarialnych,
   3. prawomocne orzeczenia sądu i ugody sądowe,
   4. ostateczne decyzje administracyjne.
       
2. określające położenie punktów granicznych i przebieg granic nieruchomości.
   1. dokumenty geodezyjne zawierające dane liczbowe do ustalenia przebiegu granic:
      • szkice graniczne, protokoły graniczne, akty ugody,
      • zarysy pomiarowe z pomiaru granic,
      • szkice wyznaczenia granic działek wydzielonych w wyniku scalenia, wymiany gruntów lub w wyniku podziału nieruchomości,
      • inne dokumenty pomiarowe, obliczeniowe i opisowe pozwalające na ustalenie przebiegu granic,
   2. w razie braku dokumentów - mapy i plany obejmujące granice albo inne elementy pozwalające na odtworzenie lub analizę przebiegu granic, w szczególności:
      • mapy jednostkowe nieruchomości,
      • mapy katastralne,
      • mapy scalenia i wymiany gruntów,
      • plany parcelacyjne,
      • mapa ewidencji gruntów,
      • mapa zasadnicza.  

Dokumenty, o których mowa powyżej, stanowią podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości, jeżeli zostały przyjęte do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Dokumenty nie znajdujące się w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym mogą stanowić podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości, jeżeli:

• stanowią całość lub część operatu pomiarowego lub katastralnego,
• zawierają podpis wykonawcy i datę sporządzenia dokumentu lub istnieje możliwość ustalenia wykonawcy i takiej daty,
• można stwierdzić, że zostały one sporządzone w wyniku dokonania pomiarów na gruncie i użyte do opracowania mapy nieruchomości, której przebieg granic jest ustalany, lub nieruchomości bezpośrednio z nią sąsiadującej,
• zostały sporządzone przez osoby i organy, których wykaz stanowi załącznik 1 do rozporządzenia w sprawie rozgraniczania nieruchomości..

Za podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości mogą służyć uwierzytelnione przez ośrodek dokumentacji kopie, wyrysy, odrysy, wypisy lub odpisy dokumentów przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, jeżeli zawierają dane o ich rodzaju, dacie powstania i wykonawcy.

Ustalanie przebiegu granic nieruchomości

Przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej.
 

Jeżeli przebieg granicy został ustalony na podstawie zebranych dowodów, geodeta wykonuje następujące czynności:

1. wskazuje stronom przebieg granicy,
2. stabilizuje punkty graniczne,
3. sporządza protokół graniczny,
4. wykonuje pomiar granicy, a także trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia jej przebiegu.

Jeżeli jest brak danych, o których mowa powyżej lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy.
 

W razie sporu co do przebiegu linii granicznych, geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Ugoda zawarta przed geodetą posiada moc ugody sądowej.
 

Geodeta sporządza akt ugody, jeżeli doprowadzi do jej zawarcia. Akt ugody należy sporządzić oddzielnie dla każdej linii granicznej, która w całości lub na niektórych odcinkach była sporna. Obejmuje ona wyłącznie sporne odcinki granicy.

Treść ugody nie może wykraczać poza przedmiot związany z rozgraniczeniem.

Akt ugody sporządza się według wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do rozporządzenia w sprawie rozgraniczania nieruchomości .

Wezwanie do stawienia się na gruncie

Wezwanie do stawienia się na gruncie doręcza się stronom za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem.

W wezwaniu należy poinformować strony o skutkach niestawiennictwa.

Nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety.

W razie usprawiedliwionego niestawiennictwa strony, geodeta wstrzymuje czynności do czasu ustania przeszkody lub wyznaczenia pełnomocnika – nie dłużej jednak niż na okres jednego miesiąca.

Z czynności ustalenia przebiegu granic sporządza się protokół graniczny lub akt ugody.
 

Decyzja o rozgraniczeniu nieruchomości

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron.
 

Wydanie decyzji poprzedza:

1. dokonanie przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) oceny prawidłowości wykonania czynności ustalenia przebiegu granic nieruchomości przez upoważnionego geodetę oraz zgodności sporządzonych dokumentów z przepisami; w wypadku stwierdzenia wadliwego wykonania czynności upoważnionemu geodecie zwraca się dokumentację do poprawy i uzupełnienia;
2. włączenie dokumentacji technicznej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
    

Strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.
 

Niemożność ustalenia przebiegu granicy nieruchomości

Jeżeli w razie sporu co do przebiegu linii granicznych nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji, o której mowa powyżej, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta).
 

Organ właściwy umarza postępowanie administracyjne i przekazuje sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi.
 

Sąd rozpatruje sprawy o rozgraniczenie nieruchomości w trybie postępowania nieprocesowego.
 

Oznaczanie punktów granicznych nieruchomości

Punkty graniczne należy utrwalić znakami naziemnymi i podziemnymi. Znaki naziemne wykonuje się z betonu, kamienia naturalnego lub innego trwałego materiału. Jako znaki podziemne mogą być użyte rurki drenarskie, butelki, płytki betonowe lub inne podobne przedmioty.

Na terenach o utwardzonej nawierzchni nie jest wymagane umieszczanie znaków podziemnych. Jako znaki naziemne mogą być użyte: rurki, pręty, bolce i inne podobne przedmioty wykonane z trwałego materiału.

Utrwalenie punktów granicznych palami drewnianymi wykonuje się jedynie na terenach grząskich i podmokłych. Pale powinny być zaimpregnowane.

Znaki graniczne umieszcza się w odległości dobrej widoczności z punktu na punkt, w odstępach nie większych niż 200 m.

W przypadku granic naturalnych, nieregularnych, znaki graniczne osadza się w głównych punktach załamania granicy lub w ich pobliżu, z podaniem danych pozwalających na wyznaczenie wszystkich punktów granicznych.

Właściciele lub inne osoby władające nieruchomościami (gruntami) są obowiązane do ochrony znaków granicznych.
 

Przesunięte, uszkodzone lub zniszczone znaki graniczne, ustalone uprzednio, mogą być wznowione bez przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego, jeżeli istnieją dokumenty pozwalające na określenie ich pierwotnego położenia. Jeżeli jednak wyniknie spór co do położenia znaków, strony mogą wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie sprawy.

Wznowienia znaków granicznych dokonują, na zlecenie zainteresowanych.

O czynnościach wznowienia znaków granicznych zawiadamia się zainteresowane strony. 

Z czynności wznowienia znaków granicznych sporządza się protokół.
 

Dokumentacja rozgraniczenia nieruchomości i dokumentacja techniczna

Dokumentacja rozgraniczenia nieruchomości obejmuje:

1. postanowienie właściwego organu o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego,
2. upoważnienie geodety do przeprowadzenia czynności ustalenia przebiegu granic,
3. zgłoszenie pracy geodezyjnej do ośrodka dokumentacji,
4. dowody doręczenia stronom wezwań do stawienia się na gruncie,
5. pisemne pełnomocnictwa udzielone przez strony,
6. dokumenty dotyczące przebiegu granic, wydane przez ośrodek dokumentacji oraz uzyskane z innych źródeł,
7. protokół graniczny lub akt ugody,
8. opinię geodety dotyczącą przebiegu granic, jeżeli ich przebieg nie może być ustalony w postępowaniu administracyjnym,
9. ostateczną decyzję właściwego organu o rozgraniczeniu nieruchomości lub umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego.

Protokół graniczny powinien zawierać:

1. imię i nazwisko geodety oraz numer jego uprawnień zawodowych,
2. numer i datę postanowienia o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego oraz upoważnienia dla geodety,
3. oznaczenia nieruchomości przez określenie ich położenia, numerów działek ewidencyjnych, numerów ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów,
4. informacje dotyczące stron i ich pełnomocników,
5. wykaz i ocenę dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic,
6. oświadczenia stron,
7. wyniki wywiadu terenowego,
8. szkic graniczny,
9. opis przebiegu granic,
10. opis utrwalenia punktów granicznych,
11. pouczenie strony o możliwości przekazania sprawy sądowi,
12. wzmiankę o odczytaniu dokumentu stronom przed podpisaniem,
13. omówienie skreśleń i poprawek,
14. datę sporządzenia dokumentu oraz podpisy stron i geodety.

Protokół graniczny sporządza się według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie rozgraniczania nieruchomości.

Szkic graniczny powinien zawierać:

1. rozmieszczenie linii i punktów granicznych, oznaczonych zgodnie z opisem znajdującym się w protokole granicznym lub akcie ugody,
2. rysunek rzutu poziomego trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia przebiegu granicy,
3. podstawowe miary określające położenie punktów granicznych względem siebie oraz elementów zagospodarowania terenu,
4. numery działek i oznaczenie ksiąg wieczystych, w których działki te zostały ujęte, lub zbiorów dokumentów oraz imiona i nazwiska właścicieli rozgraniczanych nieruchomości,
5. kierunek północy.

Opinia sporządzana przez geodetę powinna zawierać:

1. ocenę prawidłowości przebiegu granic wskazanych przez strony, określonych na podstawie dokumentów, przebiegających według ostatniego spokojnego stanu posiadania lub istniejących na gruncie,
2. opis proponowanego przez geodetę przebiegu granicy, wraz z uzasadnieniem jej przebiegu.

Dokumentacja techniczna zawiera:

1. szkice osnowy geodezyjnej i wykazy współrzędnych uzyskane w ośrodku dokumentacji,
2. opisy topograficzne punktów osnowy,
3. szkice polowe i dzienniki zawierające dane uzyskane w wyniku bezpośredniego pomiaru granic,
4. obliczenia i wykazy współrzędnych punktów granicznych,
5. obliczenia powierzchni rozgraniczonych nieruchomości lub obliczenia różnic powierzchni, w wypadku gdy rozgraniczenie dotyczyło niektórych granic nieruchomości, a pozostałe granice nie były pomierzone na osnowę geodezyjną,
6. wykaz zmian gruntowych oraz inne dokumenty uzasadniające wprowadzenie zmian do operatu ewidencji gruntów i budynków.

• ustawa prawo geodezyjne i kartograficzne – art. 29 - 39
• rozporządzenie w sprawie rozgraniczania nieruchomości