Krajowy plan na rzecz energii i klimatu

Zasady opracowywania planów na rzecz energii i klimatu uregulowane zostały Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu.

W preambule do rozporządzenie wskazano, że celem stabilnej unii energetycznej realizującej politykę w dziedzinie klimatu jest zapewnienie unijnym konsumentom – w tym gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom – bezpiecznych, zrównoważonych, konkurencyjnych i niedrogich dostaw energii oraz pobudzanie badań naukowych i innowacji przez przyciąganie inwestycji, co wymaga gruntownej transformacji europejskiego systemu energetycznego.

Taka transformacja ściśle wiąże się z potrzebą zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska, a także z potrzebą wspierania rozważnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych, zwłaszcza przez wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii oraz rozwój nowych i odnawialnych form energii.

Cel taki można osiągnąć tylko przez skoordynowane działania, obejmujące akty o charakterze ustawodawczym i nieustawodawczym przyjmowane na szczeblu unijnym, regionalnym, krajowym i lokalnym.

Unia energetyczna powinna obejmować pięć wymiarów:

1. bezpieczeństwo energetyczne,
2. wewnętrzny rynek energii,
3. efektywność energetyczną,
4. obniżenie emisyjności,
5. badania naukowe, innowacje i konkurencyjność.

Unijne cele na rzecz energii i klimatu do 2030 r.

Rada Europejska zatwierdziła ramy polityki energetyczno-klimatycznej Unii do 2030 r., których podstawą są cztery najważniejsze cele na szczeblu Unii:

1. redukcja emisji gazów cieplarnianych w całej gospodarce o co najmniej 40%,
2. poprawy efektywności energetycznej o co najmniej 32,5%;
3. udział energii ze źródeł odnawialnych w energii zużywanej w Unii co najmniej 32 %;
4. udział elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych co najmniej 15 %.

Zatwierdzone cele są wiążące na poziomie Unii i ma być osiągnięty dzięki wkładowi poszczególnych państw członkowskich wspólnie dążących do osiągnięcia zbiorczego celu unijnego.

Te założenia i cele wynikają z unijnej polityki energetycznej i z potrzeby zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska, a także z konieczności wspierania rozważnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych, zgodnie z zapisami traktatów UE.

Żadnego z tych celów, nierozerwalnie ze sobą powiązanych, nie można uznać za drugorzędny w stosunku do pozostałych.

Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu

Do dnia 31 grudnia 2019 r. każde państwo członkowskie powinno zgłosić Komisji Europejskiej zintegrowany krajowy plan w dziedzinie energii i klimatu. Ten pierwszy plan obejmuje okres od 2021 r. do 2030 r. Kolejne plany będą obejmować okres dziesięcioletni następujący bezpośrednio po zakończeniu okresu objętego poprzednim planem.

Zintegrowane krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu składają się z następujących głównych części:

1. opis procedury tworzenia zintegrowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu, obejmujący streszczenie oraz opis konsultacji publicznych z zainteresowanymi stronami, udziału zainteresowanych stron oraz wyników konsultacji, a także opis współpracy regionalnej z innymi państwami członkowskimi w opracowywaniu planu;
2. opis krajowych założeń, celów i wkładów dotyczących wymiarów unii energetycznej;
3. opis planowanych polityk i środków w powiązaniu z odpowiednimi założeniami, celami i wkładami oraz ogólny przegląd inwestycji niezbędnych do osiągnięcia odpowiednich założeń, celów i wkładów;
4. opis aktualnej sytuacji pięciu wymiarów unii energetycznej, w tym w odniesieniu do systemu energetycznego, emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych oraz prognoz dotyczących założeń, wraz z istniejącymi politykami i środkami;
5. opis regulacyjnych i pozaregulacyjnych barier i przeszkód w osiąganiu celów, założeń lub wkładów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej;
6. ocena wpływu planowanych polityk i środków na realizację założeń, w tym ich spójności z określonymi w Porozumieniu paryskim długoterminowymi założeniami dotyczącymi redukcji emisji gazów cieplarnianych i z długoterminowymi strategiami;
7. ogólna ocena wpływu planowanych polityk i środków na konkurencyjność w powiązaniu z pięcioma wymiarami unii energetycznej;
8. załącznik określający metody i środki polityczne danego państwa członkowskiego służące osiągnięciu oszczędności energii.

Każde państwo członkowskie podaje do wiadomości publicznej swoje zintegrowane krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu przedłożone Komisji.

Strategie długoterminowe na rzecz energii i klimatu

Każde państwo członkowskie powinno opracować i przedłożyć Komisji Europejskiej do dnia 1 stycznia 2020 r., następnie do dnia 1 stycznia 2029 r., a następnie co 10 lat swoją strategię długoterminową obejmującą perspektywę co najmniej 30 lat. W razie potrzeby państwa członkowskie powinny aktualizować te strategie co pięć lat.

Zintegrowane system sprawozdań z postępów w dziedzinie energii i klimatu

Zatwierdzony został również system aktualizacji, weryfikacji i sprawozdań z realizacji planów w dziedzinie energii i klimatu obejmujący wszystkie pięć kluczowych wymiarów unii energetycznej. Zarówno na poziomie UE jak i państw członkowskich prowadzone są rejestry w celu dokładnego rozliczania wkładu ustalonego na poziomie krajowym oraz międzynarodowych transferów efektów działań na rzecz łagodzenia zmian klimatu.

Polski plan na rzecz energii i klimatu

Krajowy plan na rzecz energii i klimatu, stanowiący polski wkład w realizację unijnych celów, został opracowany w 2019 r. i przyjęty przez Komitet ds. Europejskich UE.

Dokument jest dostępny na stronach rządowych gov.pl.

Polski, krajowy plan na rzecz energii i klimatu wyznacza następujące cele klimatyczno-energetyczne na 2030 r.:

1. 7% redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych systemem ETS w porównaniu do poziomu w roku 2005,
2. 21-23% udziału OZE w finalnym zużyciu energii brutto (cel 23% będzie możliwy do osiągnięcia w sytuacji przyznania Polsce dodatkowych środków unijnych, w tym przeznaczonych na sprawiedliwą transformację), uwzględniając:
   • 14% udziału OZE w transporcie,
   • roczny wzrost udziału OZE w ciepłownictwie i chłodnictwie o 1,1 pkt. proc. średniorocznie.
3. wzrost efektywności energetycznej o 23% w porównaniu z prognozami PRIMES2007,
4. redukcję do 56-60% udziału węgla w produkcji energii elektrycznej.

Cele w zakresie energii i klimatu do roku 2030 dla Polski i UE